Maak recht weer voor iedereen toegankelijk
In een rechtsstaat moet je je recht kunnen halen. Dat zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar voor veel mensen is dit niet de realiteit. Procedures zijn ingewikkeld. Problemen sluimeren lang en zijn geëscaleerd voordat ze bij de rechter komen. Grote rechtbanken zijn vaak niet in de buurt en niet bepaald laagdrempelig. En je recht halen is te duur geworden. Omdat steeds meer mensen een gang naar de rechter niet kunnen betalen zien zij hier van af. De kosten voor een rechtszaak moeten dus fors omlaag. Dat laatste bepleit Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, in zijn jaarbericht. Daarmee raakt hij een gevoelige snaar. Want als mensen hun recht niet meer kunnen halen, blijft onrecht bestaan.
In België bestaat van oudsher de Vrederechter. Verspreid over het land zijn er 187 vestigingen waar men vrij kan binnenlopen met een vraag of verzoek. Deze laagdrempelige manier van het oplossen van geschillen door ervaren rechters voordat conflictgevoelige zaken uit de hand lopen, is niet meer weg te denken uit de Belgische samenleving.
Hierdoor geïnspireerd loopt bij de rechtbank in Noord-Nederland een proef waarbij mensen en bedrijven langs kunnen komen bij de Spreekuurrechter. De nadruk ligt op het menselijke contact. De rechter probeert eerst met een goed gesprek tot een oplossing te komen. Pas als het nodig is hakt de rechter de knoop door. Ondanks dat vrijwel iedereen tevreden is wordt de proef nu stop gezet.
Sommige problemen horen niet thuis bij juristen. Rechtspraak is niet altijd de beste oplossing voor mensen die diep in de problemen zitten, zoals schuldenproblematiek of psychische klachten. Bij het Juridisch Loket in Roermond werkt men daarom nauw samen met de gemeente, de schuldhulp, het zorgteam en maatschappelijk werk. Door de korte lijntjes en de samenwerking tussen juristen en hulpverleners krijgen mensen zoveel als mogelijk de hulp die nodig is voor de verschillende problemen die zij hebben. Eerste hulp bij sociaal-juridische vraagstukken.
Het zou onverstandig zijn om niet te leren van onze zuiderburen, de goede ervaringen met de Spreekuurrechter en gemeenten als Roermond. Als we er weer voor willen zorgen dat mensen niet louter vanwege financiële problemen of sociaal-maatschappelijke ellende afzien van hulp, of dat nou juridische bijstand of sociale hulp is, dan moet er echt wat gebeuren. We moeten verder durven te kijken dan de voorzichtige plannen in het regeerakkoord om een proef te doen met buurtrechters of een schuldenrechter.
Het recht moet toegankelijk zijn voor iedereen. In de buurt, laagdrempelig en betaalbaar. Daarom stelt de SP voor dat er voor iedere 60.000 inwoners een Huis van het Recht wordt opgericht. In bestaande gebouwen, zoals buurthuizen, zitten professionals die oog en oor hebben voor de mensen die zich melden. Er zit niet alleen een rechter die partijen er toe beweegt tot een echte duurzame oplossing te komen. Maar bij datzelfde Huis van het Recht zijn ook een mediator, advocaat, schuldhulp en zorgverleners aangesloten. Problemen moet je namelijk oplossen voordat ze escaleren.
Vanuit de rechtspraak, mediators, advocaten, gemeentes en andere politieke partijen zijn de eerste reacties op dit plan zijn ronduit positief. Breed leeft het besef dat er iets moet veranderen aan de manier waarop mensen hun recht kunnen halen of in ieder geval de hulp moeten krijgen die nodig is. Laten we dus nadenken hoe dit plan voor een ‘huisarts van de juridische wereld’ er precies uit moet komen te zien. En laten we vooral niet te lang mee wachten om er mee aan de slag te gaan. Zodat het recht er weer is voor iedereen.
