Een kleine maar toekomstbestendige krijgsmacht
Laat er geen misverstand over bestaan: de SP is voorstander van een hoogwaardige Nederlandse krijgsmacht. Geen krijgsmacht die zich terugtrekt achter de dijken, maar één die in staat is een bijdrage te leveren aan het versterken van de internationale rechtsorde, een doelstelling die niet voor niets is opgenomen in onze grondwet.
Bij de politiek ligt de zware taak om te zorgen dat de mensen die hun leven wagen, daarvoor zo goed mogelijk worden uitgerust, zowel qua materieel als wat betreft arbeidsvoorwaarden. Naar ons oordeel is het mogelijk om met de voorliggende bezuinigingen een krijgsmacht te creëren die toekomstbestendig is. De plannen van minister Hillen brengen die krijgsmacht echter niet dichterbij, integendeel.
Een ander ambitieniveau Het grootste deel van de bezuinigingen komt voort uit de politieke keuze om een deel van de taakstelling van 18 miljard ook bij Defensie weg te halen. Dat is dus niet gebaseerd op een andere kijk op de krijgsmacht. Toch is daar alle aanleiding toe. De hervorming van de krijgsmacht na de val van de Muur is eigenlijk nooit afgemaakt. De kans op een groot conflict zoals werd gevreesd tijdens de Koude Oorlog, is tot een minimum gereduceerd en de overgang naar een expeditionaire krijgsmacht is logisch. Het is onverstandig geweest om in de afgelopen twee decennia de kaasschaaf te hanteren in plaats van echte keuzes te maken, gericht op de toekomstige rol van de krijgsmacht.
Die krijgmacht moet opereren in een globaliserende wereld. Sinds de val van de Berlijnse Muur worden veel landen getroffen door de negatieve gevolgen van globalisering, sinds 2008 verergerd door de economische crisis. De ongelijke verdeling van rijkdom over de wereld, veroorzaakt spanningen die kunnen uitlopen op oorlog. Er zijn daarvoor politieke, diplomatieke en economische oplossingen mogelijk.
Maar in bepaalde gevallen kan ook militair optreden nodig zijn. Om die reden zijn gewapende vredesmissies, gelegitimeerd door de Verenigde Naties, soms nuttig en noodzakelijk. Het gaat daarbij niet om verkapte invasielegers ter bestendiging van onrechtvaardige verhoudingen, het gaat om de mogelijkheid om te kunnen ingrijpen in conflicten die anders de bestaande ellende zullen verergeren. Dit noemen we vredesmissies in de oorspronkelijke betekenis en daarvan heeft de SP er verscheidene gesteund. Als het gaat om nieuwe missies, kijken we altijd naar de legitimiteit en de proportionaliteit ervan. Om te beginnen is wat ons betreft een VN-mandaat onontbeerlijk. Vervolgens kan de SP VN-vredesoperaties steunen als ze voldoen aan de criteria van legitimiteit, proportionaliteit en effectiviteit. Ze beoordeelt elk verzoek tot deelname op zaken als de politieke en militaire doelen, evenals de risico’s van een operatie. Onder deze voorwaarden heeft de SP diverse missies gesteund, zoals in Bosnië, Libanon, Congo en ook de piraterijbestrijding bij Somalië.
Maar de afgelopen decennia waren er niet alleen vredesmissies. Er is ook gekozen voor militair ingrijpen om vrede af te dwingen. Achteraf kunnen we vaststellen dat veel van deze oorlogen – zoals de illegale operaties in Kosovo (1999) en Irak (2003)- de vrede niet dichterbij hebben gebracht. De Nederlandse krijgsmacht is de laatste jaren in beslag genomen door een oorlog-zonder-einde: Afghanistan. De aard van deze oorlog – een niet te winnen guerrilla strijd waarbij een deel van de bevolking op de hand is van de rebellen – is een pijnlijke illustratie van het soort conflict waar het Nederlandse leger niet betrokken zou moeten zijn. Om die reden kunnen wij de missie in Kunduz niet steunen.
Kabinet: wel bezuinigen, maar geen ander ambitieniveau Ondanks de enorme bezuinigingen, deelt het kabinet onze visie op de krijgsmacht niet. De coalitiepartijen zijn erop gebrand om een militaire bijdrage te blijven leveren als oplossing voor tal van conflicten. Dat is een politieke keuze. Maar bij een dergelijk hoog ambitieniveau past ook een bepaald budget. Op dat budget wordt echter fors gekort, zonder dat het ambitieniveau naar beneden wordt bijgesteld. Dat wringt. Minister Hillen blijft dromen van een ‘veelzijdig inzetbare krijgsmacht’ en Nederland moet blijven meespelen in de Champions League. Het is unfair om de militairen deze worst voor te houden. Je kan niet 1 miljard euro bezuinigen en 12.000 mensen opzij schuiven en tegelijk vasthouden aan hetzelfde ambitieniveau. Defensie wordt dan opnieuw, en nu meer dan ooit, overvraagd. Hoge ambities zonder bijpassende middelen, kan tot gevaarlijke situaties leiden.
Minister Hillen zou beter moeten kijken naar de vorig jaar gepresenteerde Verkenningen over de toekomstige krijgsmacht. Dan zou hij zien dat zijn plan niet waargemaakt kan worden. Geen van de hierin genoemde varianten heeft overigens de volledige steun van de SP. Wel komen sommige opties dichtbij. De zogenaamde 'stabilisatie-variant' ligt voor de hand. Daarin staat de deelname aan VN-operaties centraal, plus bezuinigingen op een groot deel van het leger.
Er is nog een praktisch bezwaar tegen de werkwijze van minister Hillen. Volgens de Verkenningen kan er voor de ‘veelzijdig inzetbare strijdmacht’ hooguit 400 miljoen euro worden bezuinigd. In het huidige voorstel gaapt dus een gat van maar liefst 600 miljoen euro. Om dat te verbloemen worden nieuwe termen van stal gehaald. In plaats van het vertrouwde ambitieniveau wordt nu gesproken over "inzetbaarheidsdoelstellingen". Maar dat zijn slechts andere woorden voor hetzelfde beleid.
Het is ook schrijnend dat er nog altijd geen geld wordt vrijgemaakt voor de ereschuld aan veteranen. Zij wachten nog steeds vergeefs op compensatie. Opnieuw een voorbeeld van een verkeerde keuze van het Kabinet. De Veteranenwet, die door alle partijen van de Tweede Kamer is ingediend, wordt dit najaar in het parlement behandeld. De SP zal in het debat alles doen om een goede zorg voor veteranen te garanderen. Het is immers de dure plicht van iedere regering om respectvol met veteranen om te gaan.
Samenwerking Samenwerking met andere landen wordt als wondermiddel van stal gehaald om het ambitieniveau te handhaven. Samenwerken loont en kan ook besparen. Dit lijkt ook politiek te kunnen, want de doelstelling van het versterken van de internationale rechtsorde wordt door veel landen gedeeld. Toch is zorgvuldigheid geboden. Want hoe meer je elkaars defensie integreert, hoe meer je afhankelijk wordt van elkaars buitenlands beleid. Door de bezuinigingen in diverse landen is de bereidwilligheid om samen te werken toegenomen, maar daarmee zijn de politieke verschillen nog niet van tafel. De SP is niet tegen bilaterale samenwerking, maar we zijn wel zeer kritisch over de overdracht van soevereiniteit op defensiegebied.
SP De SP acht het mogelijk om een bezuiniging van 1 miljard te realiseren, mits het ambitieniveau naar beneden wordt bijgesteld. Dat is ook niet meer dan logisch. Wie zoveel bezuinigt, zal ook zijn doelstellingen moeten matigen. Het is onaanvaardbaar dat minister Hillen dat niet erkent. Dat blijkt ook uit de inzet van de luchtmacht in Libië, waarbij op roekeloze wijze oefenvlieguren worden opgeofferd aan de operationele inzet. Op die manier wordt de toekomstige inzetbaarheid van de luchtmacht systematisch en op onverantwoordelijke wijze afgebroken. Daarmee wordt Defensie opnieuw overvraagd, iets wat in feite al tientallen jaren gebeurd. Het ambitieniveau moet zich voortaan richten op vredesmissies. In de Verkenningen keert dit concept terug in het stabilisatiescenario.
De SP acht het mogelijk om een bezuiniging van 1 miljard te realiseren, mits het ambitieniveau naar beneden wordt bijgesteld. Dat is ook niet meer dan logisch. Wie zoveel bezuinigt, zal ook zijn doelstellingen moeten matigen. Het is onaanvaardbaar dat minister Hillen dat niet erkent. Daarmee wordt Defensie opnieuw overvraagd. Het ambitieniveau moet zich voortaan richten op vredesmissies. In de Verkenningen keert dit concept terug in het stabilisatiescenario.
Dat kan als volgt worden uitgewerkt. Wat de SP betreft, doet Nederland niet meer mee aan onbezonnen aanvalsoorlogen, zoals tegen Irak en Afghanistan. We kunnen daarom de vloot F16's afbouwen en stoppen met de aanschaf van de JSF. Gelet op de enorme bezuinigingen, is dat ook niet meer dan logisch. Anders blijft dit geldslurpende prestigeproject als een molensteen om de nek van defensie hangen.
Daarnaast wordt het aantal Apache-gevechtshelikopters gehalveerd. Transporthelikopters zijn vanzelfsprekend van essentieel belang, maar we hebben ernstige twijfels over het aankoopbeleid. Hoe kan het bijvoorbeeld dat een toestel als de NH90 wordt aangeschaft, terwijl nu al duidelijk is dat deze ongeschikt is voor zijn taak? Uit een intern rapport citeerde dagblad Trouw een reeks zorgwekkende tekortkomingen: te zwaar, niet ruim genoeg en een actieradius die minder groot is dan verwacht.
Voor vredesmissies zijn veel personeel en boots on the ground noodzakelijk. Daarbij moet ook sprake zijn van afdoende bewapening en luchtsteun. Het soort missies waaraan Nederland deelneemt, vereist goed opgeleide militairen die in staat zijn om een enorme diversiteit aan missies uit te voeren. Dat is niet mogelijk louter vanuit de lucht en op afstand. Peperdure wapensystemen kunnen de inzet van grondtroepen niet vervangen. De inzet van zulke wapens zal eerder averechts werken dan een nuttige taak vervullen. Een voorbeeld is de inzet van Amerikaanse onbemande vliegtuigen in Pakistan. Die maken enorm veel burgerslachtoffers en leiden tot grote afkeer tegen het Westen. Ook de luchtaanvallen in Afghanistan maken dat inmiddels 80 procent van de Afghanen wil dat de NAVO daar zo snel mogelijk vertrekt. De SP heeft daarom grote bedenkingen bij de aanschaf van onbemande bewapende vliegtuigen.
De Marine wordt in onze visie als volgt gereorganiseerd. We schaffen de onderzeedienst en de fregatten af, maar handhaven de patrouillevaartuigen, die een cruciale rol spelen in de piraterijbestrijding. Ook mijnenjagers en bevoorradingsschepen kunnen een nuttige rol spelen bij missies. De piraterijbestrijding krijgt onze steun, ondanks het moeizame verloop ervan vanwege de enorme problemen op het vasteland. Wij zien het nut van bescherming van onze koopvaardijschepen in. De discussie over de vraag hoe ver deze bescherming moet gaan (bijvoorbeeld met inzet van particuliere beveiligers), wordt door ons kritisch gevolgd. A priori ligt de zwaardmacht bij de overheid. Het is onverantwoord om ook andere partijen deze bevoegdheid te geven.
Als deze plannen worden uitgevoerd, kan de hervormde Krijgsmacht nog steeds, zij het beperkter, deelnemen aan internationale vredesoperaties. Met eigen lucht- en vuursteun van helikopters en beperkte amfibische capaciteit. Ook zal Nederland een stevige bijdrage blijven leveren aan de collectieve verdediging van het NAVO-grondgebied. We hebben ernstige bedenkingen bij talloze NAVO-operaties, maar steunen wel de collectieve verdedigingstaak van het bondgenootschap.
Door het ambitieniveau te verlagen, is het voorstel van de SP realistischer dan dat van minister Hillen. In de komende periode zullen wij daarover het debat aangaan met de regering.
Tot slot Ook de SP bezuinigt op Defensie, maar wij draaien daar niet omheen. Minister Hillen doet dat wel. Hij doet alsof de enorme bezuiniging hem overkomt, terwijl het zijn eigen beleid is. Voor de SP geldt: bezuinig eerlijk en zorgvuldig. Dat betekent: minder vaak deelnemen aan zware missies en zorgen dat overtollig personeel zorgvuldig wordt begeleid naar ander werk.
Naast de bezuiniging van 1 miljard, worden mogelijk 12.000 banen geschrapt. Dat is een harde dobber voor de mensen die zich met hart en ziel inzetten voor de krijgsmacht. Het is ook wrang voor de mensen die graag een loopbaan bij Defensie willen beginnen. De kans op een baan bij Defensie wordt immers eerder kleiner dan groter.
De SP benadrukt dat militairen groot respect verdienen. Deze mensen zijn bereid hun leven op het spel te zetten en lopen vaak groot gevaar. Daarom pleit de SP al jaren voor goede arbeidsvoorwaarden, goed materieel en voldoende nazorg voor veteranen. Mensen mogen niet aan hun lot worden overgelaten.
De SP stelt twee eisen aan de bezuinigingen van de regering: het moet eerlijk en het moet zorgvuldig gebeuren. Eerlijk bezuinigen betekent dat een kleinere Krijgsmacht niet overvraagd mag worden. Minder geld moet ertoe leiden dat Defensie minder deelneemt aan missies. Om te voorkomen dat militairen in onveilige situaties komen, moet het ambitieniveau omlaag.
Zorgvuldig bezuinigen wil zeggen dat overtollig personeel niet als oud vuil op straat wordt gezet. Van werk naar werk is het uitgangspunt. Voor de mensen die hun baan verliezen moet een stevig sociaal plan gemaakt worden. Wanneer militairen daar iets voor voelen, zouden zij met voorrang aan de slag kunnen bij de politie of in het beroepsonderwijs.
