Die afkeer van wat we samen hebben geregeld
Gehandicapten en chronisch zieken moeten zelf hun boontjes doppen, maar de banken en villa's worden gesubsideerd.
Tijdens de Algemene Beschouwingen vroeg ik minister-president Rutte naar zijn opvattingen over de samenleving. Er volgde een betoog over internationale handel en zelf geld verdienen. Niets over de toekomst van het gezin, het belang van maatschappelijke organisaties en de noodzaak van een publieke moraal.
Dit beeld van de samenleving als een verzameling van individuen die vooral voor zichzelf zorgen, doemt ook op in het artikel van Stef Blok in Trouw (26 november). De VVD-fractievoorzitter ergerde zich aan de 'morele superioriteit' van de oppositie, die het allemaal beter zou weten en mensen in hun vrijheid zou beperken.
Maar wat is vrijheid? Laatst sprak ik een alleenstaande moeder met een gehandicapt kind, die dankzij een persoonsgebonden budget kon werken en tegelijk haar kind kon verzorgen. Zij nam verantwoordelijkheid voor haar eigen leven en voor de toekomst van haar kind. Door de afschaffing van dit PGB moet zij haar werk nu opgeven en wordt zij in haar vrijheid beperkt.
Neem mensen met een beperking, die nu vaak werken op een sociale werkplaats. Door de bezuinigingen zullen tienduizenden mensen dit werk verliezen en in de bijstand terechtkomen. En de verhoging van de griffierechten leidt er toe dat mensen met een laag inkomen nauwelijks nog naar de rechter kunnen om hun recht te halen.
Ik vind het erg dat de VVD het voor deze mensen onmogelijk maakt om hun verantwoordelijkheid te nemen en te doen wat de partij van hen verlangt. Ik neem het de liberalen helemaal kwalijk dat zij deze mensen ook nog eens de maat neemt.
Zoals met het voorstel om ouderen en chronisch zieken voortaan een rekening te sturen, zodat die precies kunnen zien hoe duur hun medicijnen, operaties en verzorging zijn. Door patiënten een schuldgevoel aan te praten hoopt de partij dat ouderen en chronisch zieken minder snel naar de dokter gaan.
In de politiek lijkt een groeiende afkeer van alles wat we samen hebben geregeld. Van de VVD tot GroenLinks klinkt de roep om meer marktwerking, minder sociale zekerheid en meer eigen verantwoordelijkheid. Al die politici vergeten waarom we die regelingen ooit hebben gemaakt.
Bescherming tegen ontslag zorgt ervoor dat mensen aan het werk blijven en door pensioenen kunnen ouderen zich blijven inzetten voor de samenleving. Betaalbare zorg en toegankelijk onderwijs zijn geen vijanden van de vrijheid, maar voorwaarden voor mensen om hun toekomst in eigen hand te kunnen nemen.
Stef Blok ziet mijn kritiek op het marktdenken als een uiting van 'morele superioriteit'. Dat zegt veel over zijn beeld van de samenleving, waarin mensen alle ruimte krijgen die rijk zijn, gezond, en wie het voor de wind gaat. De rest moet het maar uitzoeken.
Dit is geen tegenstelling tussen markt en overheid, zoals Blok stelt. De VVD is helemaal niet vies van overheidsingrijpen. Als het gaat om de bestrijding van criminaliteit, het subsidiëren van villa's of het redden van banken, kan er niet belastinggeld genoeg worden uitgegeven.
Vrijheid betekent niet dat mensen zich niet met elkaar moeten bemoeien. Via de politiek bepalen mensen in wat voor samenleving ze willen leven. Hoe we publieke diensten organiseren, welke regels we elkaar stellen en welke waarden we samen uitdragen.
Bij de VVD zie ik een morele leegte: die partij dringt ons de waarden op van de foute bankier, die geen verantwoordelijkheid neemt voor andermans spaargeld, maar wel zichzelf een bonus toekent. Misschien moet de VVD wat vaker over de grens kijken.
In landen met veel sociale zekerheid, goede publieke voorzieningen en veel overheidsinvesteringen zijn mensen gelukkiger en beter in staat om voor zichzelf en anderen te zorgen. Dat is ook de samenleving die de meeste Nederlanders willen.
