‘Nieuw zorgstelsel pakt negatief uit voor patiënt’

Uit een inventarisering van actiegroep ‘Zorg geen Markt’ blijkt dat de gevolgen van marktwerking in de zorg vooral negatief zijn. Een onheilspellende voorbode van wat het nieuwe zorgstelsel ons gaat brengen.

Marktwerking speelt een centrale rol in het nieuwe zorgstelsel. De belangrijkste uitvoerders van die marktwerking zijn de verzekeraars. Om te kunnen concurreren hebben zij verschillende instrumenten en machtsmiddelen. Ten eerste hoeven ze niet meer met iedere zorgaanbieder een contract af te sluiten. Daarnaast mogen ze de premie voor het basispakket zelf vaststellen en voor de aanvullende verzekering mensen weigeren. Ook mogen verzekeraars aanvullende eisen stellen ten aanzien van vergoedingen. Dit alles leidt tot onevenredig veel macht bij de zorgverzekeraar en daarmee tot aantasting van professionele onafhankelijkheid van zorgverleners, inperking van keuzevrijheid van patiënten en verminderde solidariteit.

Zorgaanbieders als ziekenhuizen en huisartsen moeten dus met elkaar concurreren om de gunst van verzekeraars. Hierdoor zal er minder samenwerking tussen medici en instellingen plaatsvinden, goede ervaringen delen met de concurrent kan immers nadelig zijn voor de eigen ‘handel’. Verzekeraars moeten op hun beurt concurreren om de gunst van verzekerden op zowel prijs als kwaliteit. Omdat verzekerden – vaak door de omstandigheden gedwongen - gevoeliger zijn voor prijs dan voor kwaliteit, worden verzekeraars gestimuleerd om in de onderhandelingen met zorgaanbieders vooral een lage prijs af te dwingen, en dat gaat onvermijdbaar ten koste van kwaliteit. Ten slotte zal meer marktwerking leiden tot meer bureaucratie. Misschien neemt het aantal regels af, maar de bureaucratie ‘in het veld’ zal enorm toenemen. De onderhandelingen tussen verzekeraars en aanbieders, verzekerden die veel vaker wisselen van verzekeraar en het controleren van alle eisen en voorwaarden die verzekeraars kunnen stellen, leiden tot enorme bureaucratie en hoge kosten.

Om goed in kaart te brengen wat tot nu toe in de praktijk precies de gevolgen zijn van meer marktwerking, heeft Zorg geen Markt op haar website een meldpunt geopend. Hier zijn meer dan 200 meldingen binnen gekomen van patiënten, maar vooral van werkers in de zorg, zoals fysiotherapeuten, thuiswerkers, huisartsen en specialisten.

Veel klachten betrof de afnemende keuzevrijheid van patiënten. Het blijkt dat mensen niet altijd terecht kunnen bij een ziekenhuis in de buurt, maar naar een ziekenhuis verder weg moeten, omdat de verzekeraar daarmee wel een contract heeft en niet met het ziekenhuis om de hoek. In een extreem geval moest een patiënt uit Drenthe naar een ziekenhuis in Rotterdam. Huisartsen lopen tegen het probleem aan dat de specialist of paramedicus waar zij al jaren tot volle tevredenheid hun patiënten naar doorverwijzen, opeens geen contract meer heeft met de verzekeraar van de door te verwijzen patiënt.

Ook wordt door de zorgverzekeraars de professionele onafhankelijkheid van artsen aangetast. Medicijnen, behandelingen of hulpmiddelen worden vaak niet vergoed, ondanks het feit dat de arts aangeeft dat deze noodzakelijk zijn. Verzekeraars gaan dus op de stoel van de arts zitten, terwijl premier Balkenende en minister Hoogervorst glashard blijven beweren dat de arts altijd het laatste woord blijft houden. Maar dat is dus een papieren werkelijkheid.

Er is sprake van minder solidariteit doordat mensen met een ‘hoog risico’ geweigerd worden voor aanvullende verzekeringen. Dat het begrip ‘hoog risico’ ook nog eens ruim geïnterpreteerd wordt door verzekeraars blijkt uit de melding van een mevrouw van 35 jaar, zonder kinderwens, die werd geweigerd voor een aanvullende verzekering omdat zij in de toekomst wel eens van IVF gebruik zou kunnen gaan maken.

Verder gingen veel binnengekomen meldingen over verminderde samenwerking en versnippering van de zorg. Organisaties werken, vaak tot spijt van hun eigen personeel, niet meer samen omdat dat ten koste van de concurrentiepositie zou kunnen gaan. Hierdoor, maar ook doordat verzekeraars aanbieders manen de zorg vooral goedkoop te leveren, staat de kwaliteit ernstig onder druk. Het meest bizarre voorbeeld ten aanzien van kwaliteit kwam van een COPD patiënte wiens zuurstof sinds kort vernieuwd en aangesloten werd door kraamverzorgsters, in plaats van verpleegkundigen. De verzekeraar had teveel kraamzorg ingekocht…

Tenslotte neemt de bureaucratie sterk toe door alle voorwaarden die verzekeraars stellen. Er kwamen veel meldingen binnen van zowel artsen als apothekers die zeeën van tijd kwijt zijn aan het aanvragen van vergoedingen. De voorwaarden en procedures hiervoor verschillen per verzekeraar en de aanvragen worden vaak afgewezen of teruggestuurd met het verzoek om nog meer informatie.

Uit de praktijkvoorbeelden die zijn binnengekomen op het meldpunt is geen andere conclusie te trekken dan deze. Door de toenemende marktwerking staat de kwaliteit onder druk, net als de solidariteit en de keuzevrijheid. Aanbieders hebben het gevoel door verzekeraars gehinderd te worden bij hun zorgverlening aan de patiënt – die ondertussen zelf ook niet meer weet waar hij aan toe is. Sommige komen in ernstige medische of financiële problemen, doordat de verzekeraar vergoedingen weigert, ondanks medische noodzakelijkheid.

De weg die het kabinet is ingeslagen met de invoering van het nieuwe zorgstelsel – de weg van meer markt en meer concurrentie - belooft daarom weinig goeds voor de toekomst. Wie de zorg gezond wil maken, moet niet het commerciële spel centraal stellen, maar de behandelaars en de patiënten.