"Zorg voor iedereen" gaat tweedeling te lijf
Uit NIPO-enquêtes blijkt het merendeel van de bevolking voorstander te zijn van gelijke gezondheidszorg voor iedereen, gebaseerd op solidariteit. Maar er komen steeds meer signalen dat niet iedereen de zorg krijgt die nodig is en de zorg niet voor iedereen gelijk toegankelijk is. Hiermee is sprake van een sluipende tweedeling in de gezondheidszorg. Een honderdtal mensen werkzaam in de gezondheidszorg start een tegenoffensief en hebben daarom het comité "Zorg voor iedereen" opgericht.
De ontwikkelingen in de zorg leiden alom tot protesten vanuit de zorgsector de patiënten. Toen in 1994 de tandzorg uit het ziekenfonds werd verwijderd organiseerde "Stichting actiegroep volksgezondheid en welzijn" uit Leeuwarden hiertegen verzet vanuit de bevolking. De beperking van fysiotherapie in het ziekenfondspakket leidde tot een grootscheepse brievenactie naar Den Haag door patiënten en fysiotherapeuten. Overal in het land werden acties gevoerd tegen de afbraak van de thuiszorg, de gehandicapten hielden een grote manifestatie tegen de wachtlijsten en verschraling van zorg. Ouderen vroegen met de actie "Paars maakt het te grijs" om meer handen aan het bed en onlangs startte de gehandicaptenzorg de actie "Over het hoofd gezien" voor meer geld voor fatsoenlijke dagbesteding voor diep verstandelijk gehandicapten.
Tot nu toe was het verzet tegen de ontwikkelingen niet gebundeld. Op zich heel begrijpelijk, omdat allen in hun eigen sector de handen vol hebben om het hoofd boven water te houden. Op initiatief van Jan Marijnissen, Tweede-Kamerlid van de SP, heeft een half jaar geleden een groep mensen uit allerlei sectoren van de gezondheidszorg de koppen bij elkaar gestoken, resulterend in de oprichting van een comité "Zorg voor Iedereen". Onder de oprichters bevinden zich huisartsen, tandartsen, apothekers, fysiotherapeuten, verpleegkundigen, thuis- en ouderenverzorgsters, zorgverleners in de gehandicaptenzorg, psychiatrie en onderzoekers. Het initiatief wordt breed gesteund door een comité van aanbeveling met diverse hoogleraren, directeuren en voorzitters van overkoepelende belangenorganisaties, patiëntenverenigingen en directeuren van verzorgingshuizen en thuiszorginstellingen.
De initiatiefnemers zien in hun dagelijkse werk een groeiende tweedeling. Allereerst wordt de toegang belemmerd door lange wachtlijsten in alle sectoren van de zorg. In de thuiszorg zijn er ruim 10.000 wachtenden, voor verzorgingshuizen 15.000, voor verpleeghuizen 6.600. In de gehandicaptenzorg wachten ruim 5000 mensen op een plaats en bijna 4000 op dagbesteding. De wachtlijst voor RIAGG's bedraagt ruim 24.000 mensen. En 79.000 mensen moeten langer dan een maand wachten op behandelingen in ziekenhuizen. Aan de andere kant komen er steeds meer mogelijkheden om wachtlijsten te omzeilen voor wie het kan betalen. Zij kunnen bijvoorbeeld terecht bij particuliere verzorgingshuizen en thuiszorgbureaus. Particuliere verzekerden kunnen veelal gebruik maken van zorgbemiddeling waarmee zij sneller worden geholpen, eventueel in privé-klinieken of in het buitenland. Werkenden kunnen soms de wachtlijst te omzeilen als hun werkgever afspraken heeft gemaakt met zorgaanbieders om hen met voorrang te laten helpen door specialisten.
Naast de wachtlijstproblematiek zijn er ook financiële redenen waarom mensen afzien van zorg. Sinds mensen zelf de tandarts moeten betalen ziet een aantal mensen met lage inkomens af van noodzakelijke tandzorg. De Ziekenfondsraad concludeerde in haar evaluatie over de verwijdering van tandzorg uit het ziekenfondspakket dat een kwart van de mensen geen aanvullende tandzorgverzekering had afgesloten. Dit betrof met name de mensen met lagere inkomens en ouderen. Uit onderzoek van de FNV bleek dat in 1995 43 procent van de mensen die rond moet komen van het sociaal minimum niet naar de tandarts is geweest. Ook in de thuiszorg zien mensen af van zorg omdat ze het simpelweg niet meer kunnen betalen. Ook na de invoering van de eigen bijdragen van 200 gulden voor het ziekenfonds komen reeds signalen dat deze op de verkeerde manier remt. Werkers in de zorg worden geconfronteerd met mensen die zich niet meer willen laten doorverwijzen naar de specialist, hun medicijnen niet ophalen, stoppen met medicatie of te lang wachten met het inroepen van medische hulp.
Niet alleen de toegang, ook de kwaliteit van zorg wordt bedreigd. Uit alle sectoren komen schrijnende voorbeelden over verschraling van de zorg. Over diep verstandelijk gehandicapten zonder fatsoenlijke dagbesteding. Over ouderen die hun laatste levensdagen moeten doorbrengen in tehuizen zonder voldoende zorg en privacy. Over bezuinigingen op hygiëne, voeding en begeleiding. En ook hier zijn er meer mogelijkheden voor wie het kan betalen. Zo is er een viersterrenafdeling in ziekenhuis de Baronie in Breda en een luxe zorghotel in Rijswijk. En er zijn steeds meer mogelijkheden voor luxe aanvullende ziektekostenverzekeringen.
Te weinig middelen voor de zorg leiden tot schaarste en verschraling. Meer marktwerking en concurrentie leiden tot meer mogelijkheden om zorg te kopen voor wie dat kan betalen. De combinatie van te weinig middelen en marktwerking leidt daarom onherroepelijk tot tweedeling. Het comité "Zorg voor iedereen" neemt stelling tegen deze ontwikkeling. In een manifest roepen zij de werkers in de gezondheidszorg op tot gezamenlijke stellingname tegen tweedeling in de zorg en voor de georganiseerde solidariteit. Daarnaast zal het comité als een actie- en informatiecentrum gaan functioneren op het gebied van de tweedeling in de zorg. Hiervoor is een meldpunt geopend. De politiek zal een spiegel worden voorgehouden wat de gevolgen zijn van de trend in het beleid, door hen te confronteren met feiten en praktijkervaringen. Met als doel een koerswijziging van het beleid. Terug naar een gezondheidszorg die gebaseerd is op solidariteit en met voldoende middelen om de gelijke toegankelijkheid voor iedereen te garanderen.
