Europa werkt prima zonder Grondwet

Het afwijzen van de Europese Grondwet heeft niet tot een crisis geleid. Balkenende moet nieuwe ambities voor een grondwet snel de kop indrukken.

Premier Balkenende verwacht dat er pas eind 2008 voortgang geboekt kan worden met de Europese Grondwet.

Veel Europese leiders willen komend jaar echter juist vaart maken. Gezien dit ongeduld moet Nederland nu duidelijk stelling nemen. Anders zien we in 2007 de wederopstanding van oude Europese ambities.

Voor het eerst sinds juni 2005 stond december vorig jaar de Europese Grondwet weer op de agenda van een Europese top. De Luxemburgse minister Asselborn stelde na afloop van de top dat 'Nederland en Frankrijk hun mening over de Grondwet moeten veranderen'. De Finse premier Vanhanen concludeerde dat de meeste landen 'zo niet de hele Grondwet, dan toch zoveel mogelijk van de inhoud overeind willen houden'.

Anderhalf jaar nadat de Nederlandse en Franse bevolking de Europese Grondwet afwezen, wordt het Grondwettelijke Verdrag kortom weer voorzichtig uit de kast gehaald. De volgende stap staat inmiddels ook op de agenda. Komende vrijdag houden de achttien lidstaten die de Grondwet ratificeerden, waarvan zestien zonder een referendum, een 'vrienden van de grondwet'-conferentie waarbij Nederland en Frankrijk niet welkom zijn. Dit alles is volledig in lijn met de agenda van Duitsland, dat op 1 januari de voorzittershamer van de Europese Unie overnam van Finland. Het Duitse voorzitterschap zal de komende maanden proberen de sfeer rond de Grondwet verder te ontdooien om de geesten rijp te maken voor een oud verdrag in een nieuw jasje.

Om te voorkomen dat Nederland over een paar maanden voor voldongen feiten en gefrustreerde regeringsleiders wordt gesteld, is het van belang dat premier Balkenende snel de grondwettelijke verwachtingen bijstelt. Er is namelijk in het geheel geen noodzaak om haast te maken met een nieuw verdrag. De afwijzing van de Europese Grondwet heeft niet geleid tot een crisis - integendeel.

Sinds de Europese Commissie het initiatief nam tot een beleid gericht op concrete resultaten, zijn er op verschillende gebieden successen geboekt. Er bleek geen Europese Grondwet nodig te zijn om de besluitvorming in de Raad van Ministers transparanter te maken. De Raad hoefde alleen maar haar eigen procedures te amenderen om alle wetgevende vergaderingen openbaar te maken.

Het Finse voorzitterschap is vorig jaar dan ook begonnen met het uitzenden van de vergaderingen van Raden van Ministers. Eén artikel van de Europese grondwet is hiermee in praktijk gebracht. Een grondwet was ook niet nodig om in alle parlementen van de lidstaten een toets te starten waarmee beter bekeken kan worden of iets een zaak is voor Brussel of voor een nationale overheid. De Tijdelijke Commissie Subsidiariteitstoets (TCS), waarin leden van Eerste en Tweede Kamer zitting hebben, heeft het afgelopen jaar een flink aantal initiatieven van de Europese Commissie kritisch onder de loep genomen. Dit leidde er onder meer toe dat het voorstel om merkenpiraterij vanuit Brussel te bestrijden, door Nederland en andere lidstaten is afgewezen en dat dit voorstel terug is gestuurd naar de onderhandelingstafel.

Behalve dat er helemaal geen noodzaak is voor de Europese grondwet, kan invoering zelfs leiden tot het ongedaan maken van inmiddels geboekte vooruitgang. Zo kan de aangekondigde hervorming van het Europese landbouwbeleid, waarover vanaf 2008 gesproken gaat worden, onmogelijk gemaakt worden door de invoering van de grondwet. Die stelt bijvoorbeeld dat het gemeenschappelijke landbouwbeleid ten doel heeft 'de productiviteit van de landbouw te doen toenemen'. Het Europese landbouwbeleid heeft sinds 1957 geleid tot een geweldige explosie van de productie.

Inmiddels is het vergroten van de productiviteit een achterhaalde doelstelling - niemand is gebaat bij steeds grotere boterbergen en melkplassen. Het is dus de hoogste tijd voor een geheel andere visie op de Europese landbouw. Nu moeten we de basis leggen voor een landbouwbeleid waarmee we de uitdaging van 2050 aankunnen, in plaats van dat we terugvallen op beleid uit de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Ook voor publieke diensten is de grondwet een stap achteruit. Zo heeft de liberaliseringsgolf van de afgelopen jaren in de meeste sectoren niet geleid tot betere service en lagere prijzen. De Europese grondwet maakt het alleen maar lastiger om publieke diensten zoals openbaar vervoer, zorg of onderwijs, te vrijwaren van marktwerking.

Premier Balkenende moet ontwaken uit zijn winterslaap om te voorkomen dat 2007 het jaar wordt van de wederopstanding van oude Europese ambities. Laat hem zijn collega's duidelijkheid geven over wat Nederland wél wil met Europa: een samenwerkingsverband van soevereine naties die werken aan een democratischer, socialer, groener en veiliger Europa.

De afgelopen anderhalf jaar heeft de Europese Unie bewezen goede stappen vooruit te kunnen zetten op basis van de bestaande verdragen. De EU moet op deze ingezette weg doorgaan. Zo kunnen we stapsgewijs werken aan een verbetering van de EU waar ook in Nederland draagvlak voor gevonden kan worden.