Pespectief voor Iraanse oppositie

De SP organiseerde op zondag 30 november in de Rode Hoed te Amsterdam een conferentie over de Pax Americana en de strijd tegen het terrorisme. Behnam Taebi, SP-gemeenteraadslid in Delft, was uitgenodigd om de inleiding te verzorgen voor de discussie met betrekking tot Iran. Hij schetste de actuele situatie en hield de zaal een aantal scenario’s voor. De kern van zijn boodschap: er is zeker perspectief voor de oppositie in Iran, maar niemand zit te wachten op buitenlandse (militaire) inmenging. Hieronder is zijn inleiding integraal te lezen.

Iran, volgens George W. Bush lid van de as van het kwaad. Wat een ander deel van de as van het kwaad is overkomen (Irak) weten we wel. Staat Iran ook eenzelfde behandeling te wachten? Wordt Iran ook binnenkort door Bush “bevrijd”?

Oorlog

Op korte termijn zullen de VS waarschijnlijk geen oorlog tegen Iran durven te beginnen. Om een aantal redenen. De publieke opinie in de VS en elders staat zwaar onder druk. De VS hebben een serieus imagoprobleem en dat zal Bush misschien ook de das omdoen voor de aankomende verkiezingen. Antioorlog en anti-Bush demonstraties bewijzen dat temeer.

In Iran is de laatste tijd een verandering te constateren. Mensen waren de situatie een tijd geleden zo zat, dat ze de hoop op veranderingen van binnenuit hadden opgegeven. Op dat moment werden voornamelijk de VS beschouwd als de redder. Experiment Irak heeft mensen echter de ogen geopend. Momenteel zijn er bar weinig mensen die op de komst van Bush zitten te wachten.

Daarbij komt dat de Iraanse machthebbers met haar enorme propagandamachine in staat zijn islamieten in de regio op te trommelen: Pakistani’s, Afghanen, moslims in Zuidoost Azië en Noord-Afrika, Palestijnen en zelfs sji’ieten in Irak zouden eventueel gehoor geven aan een oproep van de Iraanse machthebbers om collectief de strijd tegen het imperialisme oftewel de Grote Satan aan te binden.

Een ander argument om geen oorlog tegen Iran te beginnen, is de grote hoeveelheid gebergte in het land. Zomaar je troepen van het zuiden naar het noorden laten trekken en Teheran in een paar dagen omringen zit er niet in, want je moet over een paar vrij hoge bergen heen komen. Dat betekent een oorlog die wellicht enkele jaren zal duren. Dat wordt pas een ware Vietnam.

Dit alles betekent echter niet dat de dreiging van de oorlog helemaal van de baan is. Zoals u bekend is, staat Iran al langere tijd op het verlanglijstje van neo-conservatieven in de VS. Een oorlog op eigen houtje beginnen zal misschien geen reële optie zijn voor de VS. Ze hebben daarbij zeker de steun van een grote coalitie, en misschien zelfs de veiligheidsraad, nodig.

En als ooit die dreiging serieus gaat worden, zal het argument van massavernietigingswapens niet het enige zijn. De VS zullen daarbij oude dossiers als Mikonos weer uit de kast halen om te laten zien wat voor engerds in Iran aan de macht zijn . Zonder meer waar, maar we moeten misbruik voorkomen. Dat is in ieder geval geen rechtvaardiging voor een oorlog.

Non-proliferatie

Iran heeft net als de VS een serieus imagoprobleem, maar dan een van een andere orde. Alle ogen zijn momenteel op Iran gericht. Allerlei schandalen volgen elkaar op: massale arrestaties vlak voor de herdenking van de grote opstand in 1999, de systematische liquidatie van intellectuelen, schrijvers, dichters en journalisten, het ontvoeren van een eigen gevangene (Ahmad Batebi) die tijdelijk buiten de gevangenis met de speciale afgezant van de VN op het gebied van vrijheid van meningsuiting heeft gesproken, en als klap op de vuurpijl de moord op de Canadese journaliste Zahra Kazemi.

Tegelijkertijd neemt Iran een stap terug en gaat akkoord met het tekenen van het additionele protocol: een akkoord op initiatief van drie grote Europese landen en buiten de EU om. Minister van Buitenlandse Zaken Jaap de Hoop Scheffer maakt er geen geheim van dat hij liever in het kader van de EU had gehandeld. Het komt uiteindelijk tot een resolutie in de raad van bestuurders waarin naast kritiek ook lof wordt uitgesproken voor de openheid van het Iraanse regime. En daar wordt natuurlijk grote propaganda mee bedreven. Vooral artikel 8 is voor de Iraanse machthebbers een grote aanwinst, omdat dit als een klap in het gezicht van de VS wordt beschouwd. Een doorverwijzing naar de veiligheidsraad is dus voorlopig niet aan de orde.

Deze resolutie gaat de Nederlandse regering niet ver genoeg zodat zij met een eigen verklaring komt die volgens de verantwoordelijke minister louter enkele woorden verschilt met de oorspronkelijke, maar in werkelijkheid veel verder gaat.

Opmerkelijk daarbij is de taal die de rechtse partijen nu al uitslaan over eventuele sancties als de Iraanse machtshebbers zich niet aan de afspraak houden. De oorlogstaal die de VVD en het CDA uitslaan is verbazingwekkend; vooral nu Europa een dialoog wil beginnen en de problemen anders wil aanpakken. Kennelijk vinden zij de Amerikaanse lijn van confrontatie een betere weg.

Mensenrechten

Laten we beginnen met de vrijheid van meninguiting. Dat is ook in Iran anders gedefinieerd dan hoe wij het kennen. Naar aanleiding van het bezoek van IAEA aan Iran en de krantenkoppen elders in de wereld “Iran heeft 19 jaar de wereld voorgelogen” is er enige commotie ontstaan in het huis van afgevaardigden van Iran (de Majlis). Parlementslid Shirzad, die scherpe kritiek heeft geuit op de houding van de staat, werd streng toegesproken door de voorzitter van het parlement dat hij wel de eventuele mankementen van de regering mag opnoemen maar geen kritiek mag hebben op de staat als zodanig. De volgende uitspraak van de parlementsvoorzitter is tekenend voor hoe de vrijheid van meningsuiting in Iran is geregeld: “Een parlementslid mag niet de fatale fout maken om te denken dat hij zich met alles mag bemoeien en alles mag uitspreken.” In de Majlis kreeg hij sowieso erg de wind van voren en sindsdien worden hij en andere parlementsleden uit Isfahan regelmatig buiten het parlement belaagd.

Iran heeft het additionele protocol getekend en het IAEA mag nu gaan inspecteren, maar zijn de problemen nu achter de rug? Ik hoop van niet. Er is van alles mis op het gebied van mensenrechten in Iran: willekeurige detenties, martelingen, het uitvoeren van de doodstraf op de meest afschuwelijke wijze (steniging), systematisch onderdrukken van allerlei burgerrechten zijn geen uitzonderingen. Onze taak als links Nederland is om die punten serieus en continu te blijven aankaarten. De bijzondere rol van Nederland volgend jaar binnen de EU als voorzitter is een geweldige kans om met beide handen aan te grijpen.

Verkiezingen

Volgend jaar zijn de verkiezingen van de zevende periode van de Majlis. Er zijn nu al organisaties en groepen die oproepen tot massale boycot van de verkiezingen. Van de gewone mensen hoor je ook steeds vaker dat je niet meer moet stemmen. Sommigen doen dat omdat ze de hoop in hervormingen en veranderingen helemaal hebben opgegeven. Anderen willen hiermee een referendum voor het wijzigen van de grondwet of voor het bepalen van de staatsvorm afdwingen. Dat ze dat willen is natuurlijk erg positief, maar of de Iraanse machthebbers haar bestaansrecht nu gaan onderwerpen aan een referendum is een tweede.

Het boycotten van verkiezingen zal een effect hebben, wanneer grote veranderingen voor de deur staan; wanneer de kans op een grote politieke omwenteling in een land groot is. Een lage opkomst is dan een enorme druk op de machthebbers. Maar wanneer de zicht op een grote omwenteling, oftewel een revolutie, niet groot is, vraag ik me af wat je met een boycot kan bereiken.

Persoonlijk denk ik dat het al dan niet boycotten van de verkiezingen grotendeels zal afhangen van de opstelling van de Raad van de Hoeders. Een raad van 12 “wijze” mannen waarvan de helft rechtstreeks door de leider wordt benoemd en de andere helft ook weer uit een door de leider opgestelde lijst door de Majlis wordt gekozen. Deze Raad ziet toe op het naleven van de grondwet en toetst de wetsvoorstellen op hun Islamitische gehalte. Ten tijde van de verkiezingen treedt deze Raad op als ballotagecommissie en mag het de kandidaten goedkeuren. Ervaring leert dat een grote groep kandidaten, vooral de progressieve, niet door deze selectie heen komt en al vóór de verkiezingen uitgeschakeld wordt.

De opkomst bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen was ook bijzonder laag. Maar aangezien er geen criteria bestaan voor de opkomst, zal een verkiezing sowieso geldig zijn. Hetzelfde kan straks ook gebeuren bij de Majlis verkiezingen.

Steun voor volksbewegingen

Shirin Ebadi geeft een geweldig voorbeeld. Ze vecht al jaren voor het verbeteren van vrouwenrechten en rechten van het kind. Het bewonderenswaardige aan Ebadi is dat ze na het winnen van de Nobelprijs ook duidelijk heeft aangekondigd dat ze niet de politiek in zal gaan. Ze zegt nog altijd als de advocaat van “de gewone man” door te willen gaan. Ik kan u verzekeren dat Ebadi niet de enige is met een dergelijke ambitie. Dit soort initiatieven moeten wij steunen. Er zijn tal van personen en organisaties (NGO’s) die hoogwaardige doelen nastreven. Kortom, we moeten het volk steunen maar iedere schijn van een steun aan de Iraanse machthebbers voorkomen. Want laten we niet vergeten dat de propagandamachine volop draaiende is.

De studentenbeweging, die al een paar jaar bijzonder actief is, verdient ook zeker steun. Precies over een week is het 50 jaar geleden dat de studentenbeweging voet aan de grond van de Iraanse politiek heeft gekregen. Toen protesteerden studenten tegen de aanwezigheid van Richard Nixon – toen nog de vice-president - in Iran na de Amerikaanse coupe tegen Mosadegh. Vandaag de dag zijn de studenten ook niet stil te krijgen. Vier en een half jaar geleden hebben de studenten weer laten zien dat ze massaal kunnen opkomen voor hun rechten. Een opstand die helaas bloedig werd neergeslagen. Dergelijke volksbewegingen moeten onze steun krijgen.

De studentenbeweging is overigens de grote vrees van de Iraanse machthebbers. Zeventig procent van de Iraniërs is jonger dan dertig en een grote groep onder deze jongeren is student. De toekomst van Iran is grotendeels in hun handen. Jongeren die straks allemaal hun primaire rechten gaan claimen: recht op een fatsoenlijke baan, een onderkomen en recht op onderwijs en overige burgerrechten die voor ons hier zo vanzelfsprekend zijn. Ze zullen dat gaan eisen en wij moeten hen daarin bijstaan!