‘Sterk interveniërende overheid moet files oplossen’
Met jaarlijks zestigduizend kilometer op de klok en een groot rijbewijs wil drs. Harry van Bommel, Tweede Kamerlid namens de Socialistische Partij (SP) beslist niet in de anti-autolobbyhoek worden gedrongen. “Maar de SP wil niet, zoals minister Netelenbos in praktijk wél doet, wachten tot de wal het schip keert. Er moeten nú maatregelen worden genomen om de congestie op de wegen tegen te gaan. En inderdaad ja, als het niet goedschiks kan, dan maar kwaadschiks. Dat is uiteindelijk ook in het belang van het goederenvervoer.”
Van Bommel ergert zich behoorlijk aan het beleid van de nu demissionaire minister Netelenbos. "Enerzijds zegt ze dat mobiliteit mág, anderzijds zorgt ze niet voor oplossingen. Ik noem dat een zwaktebod.'' Volgens hem moet er drastisch worden ingegrepen om Nederland bereikbaar te houden en daarmee economisch gezond. Dat vergt ten eerste volgens hem het maken van echte keuzes.
"In het verleden is wel geroepen dat het gebruik van het openbaar vervoer moet worden gestimuleerd, maar daar is het grotendeels bij gebleven. Nog steeds is er veel geld in wegenaanleg gestopt en is niet écht gekozen voor het openbaar vervoer.'' Veel geld dat nu naar de aanleg van nieuwe infrastructuur gaat, kan volgens hem beter worden gestoken in het openbaar vervoer. "Het aanleggen van meer asfalt is in de meeste gevallen niet de oplossing om de congestie op de wegen tegen te gaan; investeringen in verbetering van de dienstverlening van het openbaar vervoer kan op termijn die oplossing wél vormen. Ik zeg wel eens: zodra de reistijd van het openbaar vervoer concurreert met die van de auto is een antifileplan helemaal niet meer nodig.''
Dat de doorstroomsnelheid van goederentreinen daarbij ondergeschikt is aan die van personentreinen is volgens hem een kwestie van 'jammer, maar helaas'.
Sturend Maar bij het stimuleren van het openbaar-vervoergebruik moet het niet blijven: de SP gelooft niet in een overheid op afstand. "De overheid zal een sterk interveniërende rol moeten hebben daar waar het maatschappelijk belang in het geding is.'' Dat kan via een kilometerheffing, waarvan de SP voorstander is, maar ook via het ingrijpen in de aanvangstijden van werknemers, zowel bij overheidsinstellingen als bij bedrijven. Desnoods via wetgeving.
Zo wil de SP bedrijven met meer dan honderd werknemers de verplichting opleggen om tenminste een kwart van de werknemers ná de ochtendspits te laten beginnen. Ook op andere gebieden pleit de partij voor sterk overheidsingrijpen. De overheid moet de keuzes die ze maakt, consequent doorvertalen naar andere beleidsterreinen zoals de ruimtelijke ordening, meent Van Bommel. Hij kan zich bijvoorbeeld goed voorstellen dat de overheid meedenkt over de vraag waar grote distributiecentra van bedrijven, zoals Albert Hein en TPG, komen. "Dus niet langs een snelweg, maar op een punt waar een goede spoor- en wateraansluiting is.'' Bij de vestiging van die distributiecentra zou volgens de SP ook moeten worden gekeken naar de mogelijkheden tot transportpreventie.
"Verdere schaalvergroting in de distributie van goederen is zeer onwenselijk.'' Zo kan Van Bommel zich ook voorstellen dat de overheid, desnoods via belastingmaatregelen, bepaalt hoeveel overslagcentra een bedrijf mag hebben. "Dat dwingt tot samenwerking en slimme logistieke concepten.'' Ook op andere terreinen zal de overheid weer terug moeten naar een sturende rol. Zo gelooft de SP absoluut niet in de privatisering van overheidsbedrijven. "Het geloof dat de markt de problemen kan oplossen, hadden en hebben we niet. En het lijkt erop dat we gelijk krijgen: kijk naar de verzelfstandiging van het spoor, naar de telecomsector, het is een grote rotzooi geworden.''
Commentaar De verzelfstandiging van de NS moet volgens de partij dan ook worden teruggedraaid. En Schiphol moet volgens de SP in overheidshanden blijven. Daarbij is het volgens Van Bommel - oud-gemeenteraadslid van Amsterdam - prima dat de gemeente Amsterdam meepraat en commentaar levert om plaatselijke maatschappelijke belangen voor het voetlicht te kunnen blijven brengen. "Maar de strategische beslissingen moeten door de overheid worden genomen.'' Dat strategisch beleid moet zich volgens hem overigens niet richten op het handhaven van de mainportrol van Schiphol, maar een afweging zijn tussen economie, mens en milieu. "Niet de omvang van de luchthaven, maar de kwaliteit moet voorop staan.'' Schiphol zal volgens hem moeten inkrimpen ter verkleining van de belasting van mens en milieu. Ook hier kan transportpreventie een grote rol spelen. Veel (vracht)vluchten zijn overbodig en moeten via belasting- en andere maatregelen worden ontmoedigd, meent de SP. Spoorvervoer is in veel gevallen volgens Van Bommel een goed alternatief.
Desalniettemin keert de partij zich volledig tegen de aanleg van de Betuweroute. "De Betuweroute is niet de oplossing. Diverse rapporten hebben aangetoond dat de prognoses die zijn gemaakt, niet deugen en dat de milieuwinst nihil zal zijn'', aldus Van Bommel. De SP ziet inmiddels meer in vervoer over water. "Bij het besluit tot aanleg van de Betuweroute in 1995 kon niemand vermoeden dat de ontwikkelingen in de binnenvaart zo snel zouden gaan.'' Met name de ingebruikname van de 'Jowi', het grootste Nederlandse binnenvaartschip, vergroot volgens Van Bommel de mogelijkheden van vervoer over water spectaculair. "Dertig van deze schepen kunnen per dag evenveel vervoeren als de Betuweroute. Vervoer over water is bovendien milieuvriendelijker en goedkoper.''
Hij pleit er dan ook voor het geld dat in de Betuweroute wordt gestopt, aan te wenden voor de binnenvaart. Daarbij denkt hij niet alleen aan investeringen in onderhoud en verbetering van vaarwegen en sluizen, maar ook in het vinden van slimme logistieke oplossingen. "Zo'n project als Distrivaart, verdient sterke overheidssteun.'' Samen met de grote mogelijkheden van de binnenvaart vormt het bestaande spoor volgens Van Bommel een uitstekend alternatief voor de Betuweroute.
Haven Rotterdam Waar de SP wat betreft Schiphol nog wel wat ziet in deelname van de gemeente in het bestuur, vindt Van Bommel dat het bestuur van de haven van Rotterdam in overheidshanden moet komen. "Het uitstralingseffect van de haven is groter en bovendien vormt de haven met de daar gevestigde petrochemische industrie een risico voor natuur en milieu. In die zin is de Rotterdamse haven van nationaal belang.'' Om overcapaciteit van havenfaciliteiten te voorkomen, lijkt het de SP bovendien geen slecht idee alle havens in één overheids-NV onder te brengen. Minister Netelenbos verklaarde onlangs tijdens het overleg over de Tweede Maasvlakte dat zij ook die kant op wil. Maar zij benadrukte daarbij dat vrijwilligheid het uitgangspunt moet zijn. "De SP steunt die visie'', aldus Van Bommel.
'Schiphol blijft overheidsbedrijf en moet inkrimpen' Schiphol hoort een overheidsbedrijf te blijven, zo stelt de SP in het verkiezingsprogramma. De luchthaven moet wel inkrimpen. Dat kan door het aanbieden van goede vervanging van vlieg- door treinverkeer en het stopzetten van onrechtvaardige subsidies aan de luchtvaart. De 'witte pomp Schiphol' moet zo snel mogelijk dicht. Er dient accijns te komen op kerosine, btw op vliegtickets, een lege-stoelenbelasting en een heffing op korte vluchten. Ook moeten de geluidsnormen voor Schiphol worden aangescherpt en vrachtvluchten dienen met heffingen aan banden te worden gelegd. De regionale luchthavens bij Maastricht, Eindhoven, Rotterdam, Lelystad en Eelde kunnen op termijn beter worden gesloten. De waterwegen in Nederland moeten een belangrijke functie gaan vervullen in het vervoer van goederen. De Betuwelijn moeten we letterlijk en figuurlijk laten varen: geen spoor-, maar een waterverbinding is de beste goederentransportroute van Rotterdam naar het Ruhrgebied. De kleine binnenvaart zou op kleinere waterwegen een grotere bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van het vrachtverkeer over de weg. Ter stimulering daarvan dient herinvoering van de evenredige vrachtverdeling te worden overwogen en dient meer geld gestoken te worden in onderhoud van vaarwegen en sluizen. De files moeten vooral worden bestreden door meer te investeren in goede en veilige voetgangers- en fietsroutes en openbaar vervoer. De NS moet weer snel een staatsbedrijf worden. Door personentreinen standaard voorrang te geven op goederentreinen kan de dienstverlening aan treinreizigers beter worden gegarandeerd. Bedrijven met meer dan honderd werknemers krijgen de verplichting om tenminste een kwart van de werknemers na de ochtendspits te laten beginnen. Door de autolasten bovendien met een kilometerheffing te koppelen aan het gebruik in plaats van aan het bezit wordt doordachter autogebruik bevorderd. De plannen inzake nieuwe snelwegen dienen kritisch te worden doorgelicht. Sommige plannen dienen te worden geschrapt omdat het algemeen belang ervan niet duidelijk is of niet bestaat zoals bij de Tweede Coentunnel, de verbinding A6-A9 door natuurgebeid Gein, de A73 Oost en de verbreding van de A28 bij Amersfoort.