Ziekenhuis dichtbij huis
In een groeiend aantal plaatsen in Nederland dreigen kleinere ziekenhuizen te verdwijnen dan wel te worden omgebouwd tot een polikliniek met dagbehandeling. Tot de ontmanteling van kleinere ziekenhuizen wordt besloten door de directies en raden van bestuur zonder dat andere betrokkenen zoals huisartsen, de bevolking en personeel hun mening naar voren hebben kunnen brengen. En waar dit wel het geval is, wordt er veelal niet naar geluisterd. Er is dan ook terecht protest tegen deze ondemocratische en ongewenste beslissingen. De actiegroepen, voor het behoud van ziekenhuizen in Oss, Venray, Velp, Alphen aan de Rijn, Velsen, Kerkrade en Zierikzee, Zeist, Oldenzaal, Baarn, het Slotervaart in Amsterdam en Havenziekenhuis in Rotterdam hebben inmiddels hun krachten gebundeld.
De bevolking kiest massaal voor behoud van kleinere ziekenhuizen. Toch zien we het ene na het andere ziekenhuis als dominostenen omvallen. Dit door het desastreuze beleid van schaalvergroting, zorgverschraling en bezuinigingen in de afgelopen twintig jaar. Ook verwaarloost de alsmaar terugtredende overheid haar taak als vertegenwoordiger van de samenleving. Het gevolg is dat een kartel van ziekenhuisdirecties, Raden van Bestuur, medische staven en zorgverzekeraars op welhaast autonome wijze haar gang gaat. Daarbij staat niet het maatschappelijk belang voorop maar voeren financiële motieven en eigenbelang de boventoon.
De argumenten die aangedragen worden, waarom kleinere ziekenhuizen geen toekomst meer zouden hebben zijn oneigenlijk. Bijvoorbeeld het zogenaamde beddenoverschot. Helaas staan de bedden leeg door het tekort aan personeel en niet door een tekort aan patiënten. Die staan namelijk op de wachtlijst. Deze wachtlijsten, maar ook de toenemende vraag naar zorg door de vergrijzing staan in schril contrast met het argument van beddenoverschot. Zeker in de toekomst als de vraag naar zorg nog verder stijgt zullen we deze ziekenhuizen hard nodig hebben. Dat de bedden nu leeg staan is geen reden om ze 'te sluiten', wel is er alle reden om te zorgen dat er weer genoeg geld en personeel komt om die bedden optimaal te gebruiken. Daadwerkelijk investeren in personeel en personeelsbeleid, bijvoorbeeld door fikse verhoging van de salarissen van verpleegkundigen lijkt me een betere oplossing. De fusies en schaalvergroting kan het personeelstekort overigens ook nog vergroten, omdat dan nog meer mensen de zorg verlaten. Vele zorgverleners kiezen namelijk bewust voor een kleiner ziekenhuis in de omgeving.
Een ander argument voor schaalvergroting is dat het efficiënter zou zijn. Dit wordt in het onderzoek, Van bed tot budget, van het Sociaal Cultureel Planbureau, gelogenstraft. Eén van de belangrijkste conclusies is dat kleinere ziekenhuizen doelmatiger werken dan de grotere. Door korte lijnen en minder bureaucratie en beter contact met bijvoorbeeld huisartsen wordt er juist vaak efficiënter gewerkt. De laatste drogreden die ik wil ontzenuwen is dat in kleinere ziekenhuizen niet meer voldoende kwaliteit van zorg geboden zou kunnen worden is. Doen de zorgverleners in kleinere ziekenhuizen hun werk dan slechter? Dat is, flauwekul natuurlijk. Natuurlijk vindt in deze ziekenhuizen niet de topklinische zorg plaats. Het is ook goed dat die kennis en kunde geconcentreerd wordt. Maar 80-90% van de ziekenhuiszorg, is basiszorg en dat kan prima in een kleiner ziekenhuis.
Kwaliteit van zorg is juist het argument om kleinere ziekenhuizen te behouden. Ze leveren zorg op menselijke maat, de korte lijnen worden geroemd door huisartsen en ook patiënten hechten aan 'hun' ziekenhuis, goed bereikbaar, dichtbij huis en zitten niet te wachten op schaalvergroting. Voorwaarde is dan wel een volwaardig ziekenhuis. Het ombouwen van een ziekenhuis tot een polikliniek met dagbehandeling is geen goede optie. Huisartsen hebben aangegeven patiënten niet door te sturen naar een plek waarvan ze niet weten of de zorg die nodig is geboden kan worden. Wat op het eerste gezicht iets onschuldigs lijkt te zijn kan bij nader onderzoek wel eens leiden tot een opname. Dit zou dan inhouden dat de patiënt weer naar een andere plek doorverwezen moet worden. Ook tijdens een dagbehandeling kan er een calamiteit ontstaan waardoor de patiënt opgenomen moet worden.
De vraag is natuurlijk waarom de overheid niet ingrijpt bij deze onwenselijke situatie. Het antwoord zit in het feit dat ten aanzien van de gezondheidszorg de overheid zich steeds verder terugtrekt. Er ligt dan ook een – in mijne ogen ongewenst – wetsontwerp klaar, de Wet Exploitatie Ziekenhuizen, waarmee de overheid zich nog minder mogelijkheden geeft om in te grijpen bij fusie of sluitingsplannen van een ziekenhuis. De meerderheid van de landelijke politiek heeft zich echter uitgesproken voor het behoud van kleinere ziekenhuizen waardoor ze zich nu in een vreemde spagaat bevindt.
Of de volksvertegenwoordiging ook daadwerkelijk haar woorden in daden om gaat zetten zal blijken tijdens het debat, op 29 november in de Tweede Kamer, over de positie van de algemene ziekenhuizen in Nederland. Ik hoop dat de grote terechte maatschappelijke weerstand ertoe leidt dat de politiek zichzelf bevrijdt uit de spagaat en uit belang voor de zorgverlening de minister dwingt tot ingrijpen. Optreden dus in plaats van terugtreden.