Populariteit Kok vooral leuk voor andere partijen
Het was vlak voor de verkiezing van de huidige Tweede Kamer. De lijsttrekker van de PvdA stapte lachend rond op een weekmarkt. De aldaar aanwezige bezoekers kregen te horen dat er bij de komende verkiezingen maar één goede keus was: Wim Kok. Zo deed Den Uyl dat ook altijd. Mensen dromden dan om hem heen en bedankten hem voor zijn niet te blussen inzet voor de 'gewone' man. Kok, toch behoorlijk bekend door zijn vakbondsperiode en door de vier jaar als minister van Financiën, was duidelijk minder in trek in deze omgeving.
Nog zie ik het voor me in het Journaal: niemand bleef staan, terwijl er toch duizenden mensen op de markt waren en de camera draaide. De beoogde minister-president 'die voor goudging', zoals hij zelf had aangekondigd, trok een korte sprint en sprak een oudere dame aan. "Mevrouw, u gaat toch wel PvdAs temmen?" "Zeker niet", was het antwoord en ze voegde er aantoe: "Ik heb m'n hele leven PvdA gestemd, maar nu niet." Koks lach verdween en zijn gelaat verraade ergernis. Die uitdrukking zie je wel meer bij hem, bijvoorbeeld als Jan Marijnissen van de Socialistische Partij hem in de Kamer aanspreekt op zijn sociale verleden. Toen de verkiezingsuitslag bekend werd, bleek dat de opvatting van die oudere dame door bijna éénmiljoen andere, voormalige PvdA-kiezers werd gedeeld. Nooit eerder in de geschiedenis van de PvdA was het verlies zó groot. De tientallen opiniepeilingen laten tot op de dag van vandaag geen herstel zien. De enorme populariteit van Kok, waar veel vooraanstaande PvdA'ers zich op blind staren, geniet hij niet bij de eigen aanhang. De veel gehoorde opvatting dat Kok wél populair is maar de PvdA niet, kan in deze tijd van mannetjesmakerij toch niet dé reden zijn dat de PvdA zich vrijwel niet herstelt. Het is namelijk niet alleen de kiezer die het niet meer ziet zitten, maar ook de PvdA-leden, onder wie zeer veel actieve, laten het afweten. Bijna 40 procent bedankte voor het lidmaatschap van de partij tijdens Koks leiderschap. Vele duizenden die nog wel lid zijn steunen het beleid van dit kabinet absoluut niet. Soms stemmen zez elfs niet op de PvdA. Premier Kok, zo blijkt uit een recent onderzoek van de grootste werkgeversorganisatie, VNO-NCW, wordt door de grote ondernemers op handen gedragen. Het huidige kabinet, zo vindt 75 procent van de bevraagde ondernemers, doet het beter dan het kabinet-Lubbers/Kok. De minister-president kreeg een 8 als rapportcijfer. Vier grote ondernemers, onlangs in discussie in het televisieprogramma Het Buitenhof, knuffelden Kok bijna dood. In het verleden ging dat met een andere PvdA-leider wel anders. Dat leverde de PvdA toen stemmen op. Of deze liefdesverklaring van ondernemend Nederland ook zo'nuitwerking zal hebben valt te betwijfelen... Feit blijft dat nooit eerder een kabinet met de PvdA zoveel wensen van ondernemend Nederland heeft gehonoreerd. Terwijl de PvdA-fractie in de Tweede Kamer zich druk maakt om de meest extreme gevolgen van het kabinetsbeleid te verzachten met een extra bijdrage voor de Bijzondere Bijstand, een kunstgebit voor de minima of een koudetoeslag, haalt rechts Nederland de volle buit binnen. Enorme bezuinigingen zijn doorgevoerd in overheidssectoren die de PvdA eens bijzonder belangrijk vond, zoals volkshuisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. De opbrengst daarvan wordt voor een belangrijk deel gebruikt om wegen,vliegvelden en spoorlijnen te realiseren. De ondernemers in de bouw likken hun lippen al af. Hoe kort is het nog maar geleden dat minister Alders van Milieu bijna dreigde met aftreden voor de bouw van een paar tunnels? De afbraak van ons sociale-zekerheidsstelsel en de steeds verdergaande privatisering daarvan, levert het bedrijfsleven eveneens miljarden op. Verzekeringsmaatschappijen laten de burger bijna verdrinken in de stroom van aanbiedingen voor aanvullende verzekeringen. Over het aan de markt teruggeven van overheidsactiviteiten zijn nog tientallen voorbeelden te noemen, waarbij kapitaalstromen van de overheid naar het bedrijfsleven verlegd. Dat ging vaak ten koste van zaken die voor de PvdA altijd heilig waren. Ondernemers zijn terecht dik tevreden over premier Kok. Maar schiet de PvdA daar ook nog wat mee op? De geënquêteerde ondernemers is ook naar hun stemgedrag gevraagd bij de komende kamerverkiezingen. Slechts 4 procent zal op Kok stemmen. Het is niet zo onlogisch te veronderstellen dat Kok vooral populair is bij mensen die uiteindelijk niet op hem zullen stemmen. Het ziet er naar uit dat de VVD de lachende 'eerste' wordt: Kok weg, de PvdA ontredderd achterlatend. Misschien is het verstandig als de PvdA ook eens naar de markt kijkt als het om kiezers gaat. Zo'n marktonderzoek zal uitwijzen dat er in het politiek midden en rechts van dat midden al een paar grote partijen zijn die daar meer ervaring mee hebben.
* Frans Moor is lid van de PvdA. Hij stapte in 1991 uit de PvdA-fractie in de Tweede Kamer omdat hij zich niet met het WAO-beleid van het kabinet-Lubbers/Kok kon verenigen.