“Regelrechte dwangarbeid”

Wat is er aan de hand bij het Sociaal Werkvoorzieningsbedrijf Midden-Twente? Volgens werknemers is er sprake van intimidatie, getreiter, misbruik en te hoge werkdruk. Volgens de directie en de ondernemingsraad gaat het om “een aantal gefrustreerden dat met modder smijt”. De SP nam het zekere voor het onzekere en sprong in de bres voor de underdog.

Eind vorig jaar viel het Anke Tiemens, voorzitter van de SP-afdeling in het Twentse Goor, op dat er op het spreekuur van de partij zoveel klachten binnenkwamen over het Sociaal Werkvoorzieningsbedrijf (SWB) in het naburige Hengelo. De belangrijkste zaken die daarbij naar voren kwamen, waren: te hoge werkdruk, seksuele en verbale intimidatie en werken met chemicaliën zonder licentie van de arbeidsinspectie. “Er moet daar echt iets aan de hand zijn,” concludeerde Tiemens en ze besloot de klagers bij elkaar te brengen.

De SWB in Hengelo, waar arbeidsongeschikten, minder validen en verstandelijk gehandicapten een aangepaste werkplek vinden, heeft onder andere een drukkerij, een kunststofgietspuiterij en een elektronica-afdeling.

De bevindingen waren onthutsend. Anke Tiemens: “De werknemers vertelden hoe ze tot het uiterste worden gedwongen, dat er misbruik wordt gemaakt van machtsposities en er soms sprake is van regelrechte dwangarbeid. En dat terwijl ze dolblij waren aan de slag te kunnen. Ze dachten: nu tel ik weer mee. Maar in plaats van hun gevoel van eigenwaarde terug te krijgen, voelen ze zich vernederd en bedreigd. Een klachtencommissie kent de SWB niet en in de ondernemingsraad en de vakbond hadden ze geen enkel vertrouwen meer. Daarom hebben we de klachten samengevat in een brief en die rechtstreeks gestuurd aan de directie van SWB, met afschriften naar de arbeidsinspectie en de pers.”

“Als hier nog één keer een SP-lid binnenkomt, krijgt hij een rechtse tussen de ogen”

De reacties logen er niet om. Dagblad Tubantia besteedde een groot artikel aan de kwestie. SWB-directeur Snel noemt het daarin “anti-sociaal” dat SP – zonder opheldering af te wachten – een kopie van de brief al naar de pers had gestuurd. “Wat de SP heeft gedaan is stijlloos,” licht Snel zijn woede toe tegenover de Tribune. “Er is een hoop schade berokkend aan het bedrijf. Als hier nog één keer een SP-lid binnenkomt, krijgt hij een rechtse tussen de ogen.”

In de krant doet Snel de klachten af als “regelrechte kwaadsprekerij van gefrustreerde (ex)werknemers”.

Al sinds 1996 signaleerde de Landelijke Stichting WSW-Belangen herhaaldelijk problemen binnen het bedrijf. Die werden door de OR toen afgedaan als “modder gooien door een aantal gefrustreerde ex-werknemers”. In plaats van de klachten te onderzoeken, besloot de ondernemingsraad om “informatie te ontfutselen van de Landelijke Stichting WSW-Belangen”, zo blijkt uit notulen. Een bestuurslid van deze stichting was werkzaam bij de SWB, maar is inmiddels – na een jaar ziekte – ontslagen. Naar eigen zeggen, “omdat ze mij een lastig persoon vonden”.

In november 1996 kwam het tóch tot een onderzoek naar mogelijke misstanden op een van de afdelingen. Het rapport van een speciale klachtencommissie meldt: “Er is niet zozeer sprake van seksuele intimidatie, alswel van algemene intimidatie, cru en vunzig taalgebruik, slechte omgangsvormen, goeddeels voortkomend uit jaloezie, naijver, roddel en achterklap.” Toch zag de commissie geen aanleiding tot maatregelen. “Het onderhavige onderzoek heeft reeds een schokeffect opgeleverd, dat hoop geeft op verbetering en een adequate aanpak van het probleem.”

Omdat daar in de praktijk niets van bleek, klom de SP in de pen. De bewuste brief van de afdeling Goor werd ook besproken in een Hengelose raadscommissie. De Twentse gemeenten bemannen immers het bestuur van de SWB. SP-raadslid Jean Rouwet was erbij: “De wethouder, zelf bestuurslid van de SWB Midden Twente, zei dat hij er alle vertrouwen in had dat de directie zelf de problemen kan oplossen. Ik heb gezegd dat ik dat vertrouwen niet deel. Ten eerste omdat deze problemen al jaren spelen. Ten tweede omdat de betrokkenen kennelijk niet weten wat ze anderen aandoen. Maar noch de commissie, noch de wethouder stond mij bij.”

“Het lichaam van Raymond werd aangetroffen op de plaatselijke vuilstortplaats”

Na moeizame pogingen slaagde de Tribune erin in gesprek te raken met werknemers van het sociaal werkvoorzieningsbedrijf. “De situatie daar is vreselijk,” zegt een van hen. “Mensen worden kapot gemaakt. SS’ers noem ik de werkleiders. Voordat je me weer verrot scheldt, zei ik een keer, leg me uit waarom! Maar ik moest mijn bek dichthouden en doen wat me verteld werd.”

Volgens een ex-werknemer heeft de hoge werkdruk en de intimidatie geleid tot zelfmoord van een collega. “Raymond werkte op de metaalwerkplaats. Soms kwam zijn baas naar hem toe met een opdracht. Als hij zei dat hij dat niet kon, kreeg hij te horen dat hij eruit getrapt zou worden. Op een avond heeft hij zwaar overspannen het ouderlijk huis verlaten. Een paar dagen later werd zijn lichaam uitgehongerd en uitgedroogd aangetroffen op de plaatselijke vuilstortplaats…”

Een werknemer: “Ik ben er getuige van geweest dat een werknemer met volle verstand en een verstandelijk gehandicapte jongen elkaar aftrokken achter de machines. Toen zij mij voorbij zagen komen vroeg de man aan mij: Doe je mee?”

“Ze durven hun mond niet open te doen, omdat dit hun laatste strohalm is”

In februari organiseerde Anke Tiemens opnieuw een bijeenkomst van SWB-werknemers. Ditmaal om hun klachten te delen met de arbeidsinspectie. Tiemens: “Inspecteur Bovenkamp luisterde serieus, maar zijn conclusie was dat de klachten niet actueel genoeg waren en individueel van aard.”

De arbeidsinspectie bezocht evenwel in maart en april de SWB-vestigingen in Borne en Hengelo. Er werd echter alleen gesproken met de directie, personeels- en veiligheidsfunctionarissen en de ondernemingsraad. Niet met werknemers dus! Toch meldt het verslag: “De indruk bestaat dat er te weinig tijd is voor de begeleiding van werknemers en het toezicht op hun arbeidsomstandigheden.”

Sjef Kleijnen, zelf werkzaam in de sociale werkvoorziening en kaderlid van de AbvaKAbo, houdt zich landelijk voor de SP bezig met deze sector. Kleijnen herkent de problemen in Twente: “Een heleboel WSW-bedrijven zijn door de budgetfinanciering in problemen gekomen. Ze moeten steeds meer marktgericht werken en omzet maken. Men fixeert zich op producten die winst opleveren. Daarbij worden de mensen die in het bedrijf werken en de doelstelling van sociale werkvoorziening vergeten. Ik hoor klachten uit het hele land. Over hoge werkdruk, hiërarchisch leidinggeven en intimidatie in alle mogelijke vormen. Maar heel vaak durven deze werknemers hun mond niet open te doen, omdat de sociale werkvoorziening hun laatste strohalm is. Hun enige kans op werk. De verantwoordelijke gemeentebesturen en de landelijke politiek moeten deze signalen van mensen die vrijwel weerloos zijn, veel serieuzer nemen.”

Alle SWB-werknemers die in deze reportage aan het woord komen, wensen anoniem te blijven. Naar eigen zeggen worden zij vanuit het bedrijf geïntimideerd en bedreigd. Lidmaatschap van de SP betekent: vertrek.

Inhoud

• Nieuws: Het Binnenhof / Aktie / Bulletin Board
• Het geweldige resultaat van de SP bij de Kamerverkiezingen van 6 mei komt bepaald niet uit de lucht vallen. Aan de fundamenten ervan is vier jaar lang keihard gewerkt op vele fronten. Talloze acties, grootschalige ledenwerving en een doordachte en goed uitgevoerde campagne vormen de basis van het succes. De Tribune volgt het spoor terug.
• Interview: Vier jaar lang kon Agnes Kant warmlopen in de gemeenteraad van Doesburg en vooral in het P-team dat de kamerfractie ondersteund. Nu gaat de 31-jarige epidemiologe aan de slag als eerste vrouwelijke kamerlid voor de SP. “Ik heb geleerd mijn woede en verontwaardiging in argumenten om te zetten,” vertelt ze.
• Een beetje WAO van de ING-bank, een stukje WW van Interpolis en een restje aanvullende bijstand van VB-Accountants. Zo ziet het schrikbeeld eruit van de geprivatiseerde uitvoering van de sociale zekerheid anno 2001. Op de valreep onthulde Paars zijn plannen. Die luiden vooral: “Volg de markt maar!”
• “Wij worden geïntimideerd, getreiterd en misbruikt,” zeggen werknemers van de Sociale Werkvoorziening in Hengelo. Maar volgens de directie en de OR hebben we te maken met “een aantal gefrustreerden dat met modder smijt”. Verslag van een moeizame speurtocht naar de waarheid.
• De kwestie: Xenotransplantatie.
• Theo de Buurtconciërge; strip van Wim Stevenhagen