Prof. dr. A.J. Dunning was voorzitter van de commissie uit de Gezondheidsraad die de regering positief adviseerde over verder onderzoek naar transplantatie van dierlijke organen naar mensen. “Internationaal is die ontwikkeling niet tegen te houden. Ik zie ook geen ethische bezwaren.”		Dr. ir. H. Jochemsen is directeur van het Lindeboom Instituut voor medische ethiek. Hij wil graag meer tijd voor bezinning over xenotransplantatie. “Het is een verdere stap in de ontwikkeling waarin de medische wetenschap probeert de sterfelijkheid te overwinnen.”	Moet xenotransplantatie toegestaan worden?
“Ja, het is de moeite waard om met het experimenteel onderzoek door te gaan. En als toepassing ervan straks medisch mogelijk is, dan moet dat ook toegestaan worden. We hebben nu honderden patiënten op de wachtlijst voor bijvoorbeeld een nier of een hart. Dat zijn vaak jonge mensen en voor hen is een transplantatie van levensbelang.”		“Op dit moment niet. De medische risico’s zijn te groot. En ik vraag me af of het ooit voldoende veilig zal zijn. In verband met onbekende virussen in het varken is het een riskante behandeling voor de ontvanger én de omgeving.”	Is dit soort “vooruitgang” onvermijdelijk?
“Wetgeving kan nooit bijhouden wat er morgen in de wetenschap gebeurt. Internationaal is die ontwikkeling al helemaal niet tegen te houden. Als het straks in Brazilië lukt, dan trekken mensen daar naar toe. Daar kun je als Nederlandse overheid niet veel aan doen. Als een chirurg in Nederland een varkensnier transplanteert, heeft hij misschien de wet overtreden, maar staat ook als een held in de krant.”		“Nee, niet bij voorbaat. Je kunt wetenschappelijk onderzoek ook in een andere richting buigen. Maar het idee, dat als iets mogelijk is het dan ook meteen moet, is zeker een probleem. Tijdelijk stilzetten van bepaalde richtingen van het onderzoek zou een goede zaak zijn. Dat geeft ruimte voor bezinning.”	Welke ethische problemen levert deze techniek op?
“Als het veilig is om een varkensorgaan naar mensen te transplanteren, en dat is nog lang niet zo ver, zie ik daar geen ethisch probleem in. Maar als er straks een kostbaar product op de markt komt, zul je prioriteiten moeten stellen: aan de nieuwste technologie of aan de plicht om voor oude mensen te zorgen. Voor dat laatste is helaas altijd minder belangstelling. Daar maak ik me echte zorgen over.”		“Er is vooral in de transplantatie-geneeskunde een beheersingsstreven met als achtergrondvisie de mens als machine met vervangbare onderdelen. Die visie wordt versterkt als we ook dierlijke organen als “reserve-onderdelen” gebruiken. Dat kan op termijn effect hebben op de waardering van het menselijk lichamelijk bestaan; het lichaam slechts als voertuig voor het eigenlijke ik, wat je naar believe kunt repareren of desnoods afschaffen.”	Wat als ouders hun baby een levensreddend varkenshart willen onthouden?
“Soms worden Jehova’s getuigen tijdelijk uit de ouderlijke macht ontheven als hun baby acuut een bloedtransfusie nodig heeft en zij willen dat niet toestaan. Dat is een wonderlijke oplossing: zij hoeven niet toe te stemmen en krijgen toch hun kind gezond terug. Iets dergelijks zou straks ook kunnen gelden voor xenotransplantatie.”		“Voor een eenvoudige ingreep als bloedtransfusie vind ik het verdedigbaar als ouders tijdelijk uit de ouderlijke macht gezet worden. Maar bij zo’n ingrijpende zaak als xenotransplantatie, zeker als het om principiële bezwaren gaat, hoop ik dat men – in elk geval voorlopig – de wens van de ouders respecteert.”	Hoeveel kun je “xenotransplanteren” en toch mens blijven?
“Wat ons tot bewuste persoonlijkheden met een karakter maakt, is ons verleden en onze ervaringen. En die worden niet getransplanteerd. Als ik morgen twee donornieren, een varkenshart en een pacemaker krijg, dan zal daardoor mijn persoonlijkheid niet veranderen. Niemand gaat knorren na de transplantatie van een varkenshart.”		“Enerzijds wordt het ontvangen orgaan ingevoegd in het geheel van het lichaam. Anderzijds introduceer je bij elke transplantatie vreemd weefsel in een lichaam. Dat beïnvloedt de ontvanger, al weten we niet hoe. Van xenotransplantatie is totaal onbekend of en hoe dat de menselijke persoonlijkheid beïnvloedt.”	Is dit een stap richting brave new world?
“Nee, daar ben ik niet zo bang voor. Aanvankelijk leidt elke doorbraak tot een schok en ethische vragen. Toen in de jaren zestig de pil werd uitgevonden, vond men dat die er alleen moest zijn voor getrouwde mensen die al enkele kinderen hadden. Maar intussen is het een verworven recht geworden. Als iets succes heeft, went men eraan en wil men het niet meer missen.”		“Niet als je denkt aan de totale beheersing van mensen en hun voortplanting. Maar het is een verdere stap in de ontwikkeling waarin medici proberen de sterfelijkheid te overwinnen. Ik zie hierin trekken van een seculiere heilsverwachting. Dat is het technisch vooruitgrijpen op het Koninkrijk van God. Als samenleving moeten we daar voorzichtig mee zijn; het krijgt gemakkelijk iets totalitairs.”	Introduceert xenotransplantatie nog meer marktwerking in de gezondheidszorg?
“Ja, maar dat geldt voor alle medicijnen en hulpmiddelen. Banken hebben geconcludeerd dat als dit wetenschappelijk lukt, er een grote markt voor organen zal ontstaan. Die varkensnieren zullen een kostbaar product zijn. En de investeerders willen hun geld natuurlijk ook graag terugverdienen.”		“Dat geldt ook voor medicijnen. Op zich is dat geen probleem. Maar in dit geval heeft de firma Novartis zowel het patent op de genetisch gemanipuleerde “donatie-varkens” als op de afweer-onderdrukkende medicijnen die nodig zijn na elke transplantatie. Dat mes snijdt dus aan twee kanten. Daar moeten we voorzichtig mee zijn. Zeker in de gezondheidszorg moeten de belangen van mensen veel zwaarder tellen dan die van een bedrijf.”	Hoe zit het met de rechten van het dier?
“Als we varkens gebruiken voor het maken van schoenen of zuurkool met worst, zie ik geen ethisch bezwaar tegen het gebruik van datzelfde varken om daar mensenlevens mee te redden. We gebruiken als sinds 1925 insuline van varkens en daar is ook geen bezwaar tegen.”		“Er zijn serieuze dier-ethische bezwaren, maar spreken over dierenrechten vind ik lastig. Rechten horen alleen bij mensen, al hebben wij een zekere verantwoordelijkheid tegenover dieren. Toch lijkt me dat geen doorslaggevende factor.”

Inhoud

• Nieuws: Het Binnenhof / Aktie / Bulletin Board
• Het geweldige resultaat van de SP bij de Kamerverkiezingen van 6 mei komt bepaald niet uit de lucht vallen. Aan de fundamenten ervan is vier jaar lang keihard gewerkt op vele fronten. Talloze acties, grootschalige ledenwerving en een doordachte en goed uitgevoerde campagne vormen de basis van het succes. De Tribune volgt het spoor terug.
• Interview: Vier jaar lang kon Agnes Kant warmlopen in de gemeenteraad van Doesburg en vooral in het P-team dat de kamerfractie ondersteund. Nu gaat de 31-jarige epidemiologe aan de slag als eerste vrouwelijke kamerlid voor de SP. “Ik heb geleerd mijn woede en verontwaardiging in argumenten om te zetten,” vertelt ze.
• Een beetje WAO van de ING-bank, een stukje WW van Interpolis en een restje aanvullende bijstand van VB-Accountants. Zo ziet het schrikbeeld eruit van de geprivatiseerde uitvoering van de sociale zekerheid anno 2001. Op de valreep onthulde Paars zijn plannen. Die luiden vooral: “Volg de markt maar!”
• “Wij worden geïntimideerd, getreiterd en misbruikt,” zeggen werknemers van de Sociale Werkvoorziening in Hengelo. Maar volgens de directie en de OR hebben we te maken met “een aantal gefrustreerden dat met modder smijt”. Verslag van een moeizame speurtocht naar de waarheid.
• De kwestie: Xenotransplantatie.
• Theo de Buurtconciërge; strip van Wim Stevenhagen