Huis voor klokkenluiders gaat melders beschermen en misstanden onderzoeken
Klokkenluiders kunnen in de toekomst niet meer worden ontslagen en misstanden zullen altijd worden onderzocht. Dat regelt een nieuwe Wet Huis voor klokkenluiders, die door de Tweede Kamerleden Van Raak (SP), Fokke (PvdA), Schouw (D66), Segers (CU), Voortman (GL), Ouwehand (PvdD) en Klein is ingediend. Initiatiefnemer Ronald van Raak spreekt van een historisch moment: ‘Al vele jaren wordt gesproken over de bescherming van klokkenluiders. Met dit voorstel kunnen we melders van misstanden eindelijk beschermen. Het Huis dient ook het algemeen belang: misstanden zullen onafhankelijk worden onderzocht, problemen zullen moeten worden opgelost. Daarmee voorkomen we fraude, of bedreiging van de veiligheid, de gezondheid of het milieu. Daarmee leveren we ook een bijdrage aan een beter bestuur, waarin verantwoordelijken ook echt hun verantwoordelijkheid moeten nemen. En hopen we het vertrouwen van mensen in het bestuur te kunnen vergroten.’
In december 2013 heeft de Tweede Kamer al een Wet Huis voor Klokkenluiders aangenomen, die echter in mei 2014 stuitte op bezwaren in de Eerste Kamer. Met deze aanpassing (‘novelle’) komen de initiatiefnemers tegemoet aan de bezwaren in de senaat. Het Huis kan onafhankelijk onderzoek doen naar mistanden, bij de overheid, maar ook bij bedrijven en organisaties. De Eerste Kamer vond het niet wenselijk dat het Huis zou worden ondergebracht bij de Nationale Ombudsman, dat vooral onderzoek doet bij bestuursorganen. Het Huis wordt daarom een zelfstandig instituut (ZBO). Om de onafhankelijkheid te verzekeren worden de leden door de Tweede Kamer benoemd en kan de regering geen invloed uitoefenen op beleid of onderzoek van het Huis. Verder is onder meer een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de advies- en onderzoeksfuncties van het Huis en is de samenwerking met andere onderzoekers, zoals het Openbaar Ministerie, toezichthouders en inspecties, beter geregeld.
Bedrijven en organisaties worden verplicht een interne regeling voor het melden van misstanden op te stellen. Als melders hier geen gehoor vinden kunnen ze advies vragen bij het Huis voor klokkenluiders. Die bekijkt welke instantie een onderzoek kan doen. Het Huis kan zo nodig ook zelf een onafhankelijk onderzoek starten en aanbevelingen doen om de misstand weg te nemen. Het Huis kan bovendien onderzoek doen naar de manier waarop een klokkenluider is behandeld. Na de melding en gedurende de onderzoeken kan een klokkenluider niet worden ontslagen of op een andere wijze worden benadeeld.
