Geen steun SP voor ESM-verdrag
SP-Kamerlid Ewout Irrgang wil niet dat de Tweede Kamer akkoord gaat met het zogenaamde ESM-verdrag voor de oprichting van een permanent noodfonds in de eurozone. Volgens dit ESM verdrag verliest Nederland het laatste woord over de besteding van maximaal 40 miljard euro aan Nederlands belastinggeld uit het nieuwe noodfonds. Irrgang vindt dat het geld uit het tijdelijke noodfonds (EFSF) tot nu toe op een verkeerde manier wordt gebruikt door in landen een bezuinigingspolitiek op te leggen die in de praktijk de problemen niet oplost. Ook is de controle op de besteding van middelen uit het fonds volgens het SP-Kamerlid niet goed geregeld.
Volgens Irrgang had de Tweede Kamer het wetsvoorstel ter goedkeuring van het ESM verdrag vanavond sowieso niet moeten behandelen. Irrgang: ‘Normaal gesproken worden wetsvoorstellen waarover grote politieke meningsverschillen bestaan door de Tweede Kamer controversieel verklaard als een kabinet gevallen is. Het gebruik is dat dan eerst de kiezer aan het woord is. Helaas hebben PvdA, GroenLinks, D66, Christenunie, SGP, CDA en VVD besloten dat dit wetsvoorstel nog voor de verkiezingen behandeld moet worden. Terwijl hier geen enkele noodzaak voor bestaat. Deze werkwijze van de Tweede Kamer zal het vertrouwen in ‘Europa’ alleen maar verder ondermijnen. Na de wijze waarop de euro tot stand kwam en de Europese grondwet, lijkt ook dit keer de Nederlandse burger niet te worden gehoord over ingrijpende beslissingen waardoor Nederland de zeggenschap over tientallen miljarden euro’s aan belastinggeld kwijt raakt. Als de kiezer door deze partijen serieus zou worden genomen, zou deze zich er eerst over moeten kunnen uitlaten.’
Volgens het SP-Kamerlid is het onverdedigbaar dat de drie grote Europese landen - Duitsland, Frankrijk en Italië - hun vetorecht over het uitgeven van belastinggeld uit het ESM-noodfonds behouden, terwijl kleinere landen waaronder Nederland, dit zullen moeten inleveren. Hierdoor kan tot veertig miljard euro aan Nederlands belastinggeld worden besteed, zonder dat de Tweede Kamer hier het laatste woord over heeft.
Ook de controle achteraf op de besteding van middelen uit het ESM noodfonds door de Europese Rekenkamers is onvoldoende. Het is nog onduidelijk of het zogenoemde auditcomite altijd alles op eigen initiatief kan onderzoeken. Bovendien kan het auditcomite waarschijnlijk niet zelf het moment kiezen waarop ze onderzoeksconclusies naar buiten brengt maar kan dit alleen in het jaarverslag.
Landen die gebruik maken van de voorganger van het ESM, het tijdelijke noodfonds (EFSF) worden nu verplicht tot het doorvoeren van enorme bezuinigingen, die het economisch herstel frustreren. Deze opgelegde bezuinigingspolitiek heeft tot nu toe de eurocrisis alleen maar verergerd in plaats van opgelost. Irrgang heeft als alternatief herhaaldelijk gepleit voor stimulering van de economie in landen als Duitsland en Nederland in combinatie met een grotere rol van de Europese Centrale Bank (ECB) en sanering van schulden in landen waar dat nodig is. Volgens hem is alleen al de wijze waarop het ESM-noodfonds nu gebruikt gaat worden reden genoeg om nu geen steun te geven aan dit noodfonds.
Lees hier de spreektekst van Ewout Irrgang:
Lees hieronder de complete inbreng van Ewout Irrgang in het ESM-debat:
Mevrouw de voorzitter,
Wij zouden hier vandaag eigenlijk niet moeten staan. Wij zouden hier niet moeten staan omdat het gebruik in dit parlement is dat na de val van een kabinet de Kamer geen controversieele wetsvoorstellen meer behandeld. Dan is eerst de kiezer aan het woord. En als iets controversieel is dan is het wel het Europese noodfonds ESM. Toch heeft een grote meerderheid van PvdA, Groen Links, D66, CDA, SGP, Christenunie, en VVD besloten dat dit wetsvoorstel ter ratificatie van het ESM verdrag toch behandeld gaat worden. Het doet mij denken aan hoe in 2006 het demissionaire rompkabinet van VVD en CDA er op de valreep nog een enorme belastingverlaging voor het bedrijfsleven door wist te krijgen. Waarom doen we eigenlijk al die besprekingen over wat wel en wat niet controversieel is, wanneer de meest ingrijpende en controversiële beslissingen er gewoon doorgedrukt worden? Want stel je voor dat de kiezer zich met Europa zou bemoeien! En dit is nou precies waarom de burgers in dit land boos zijn op hoe hun politici omgaan met Europa. Dit is de manier waarop de gemeenschappelijke munt, de Euro er eind vorige eeuw is doorgedrukt. Ook toen werd de Nederlandse burgers niet om hun mening gevraagd. Dit is waarom in 2005 politici hier in Den Haag werden overvallen door het feit dat ze niet de mening van de Nederlandse bevolking bleken te vertegenwoordigden, toen de burgers voor één keertje wel om hun mening werd gevraagd. Dan heb ik het over de Europese grondwet, die ondanks een duidelijk ‘Nee’ van de bevolking later met een paar kleine aanpassingen in het Verdrag van Lissabon gewoon is ingevoerd, zonder de bevolking nog een keer te raadplegen. Als je de Nederlandse burger zo weinig serieus neemt wanneer het gaat om de toekomst van Europa, wees dan in ieder geval niet verbaasd dat de scepsis over Europa bij de bevolking groeit.
De datum van 1 juli 2012 is door de regeringsleiders genoemd als streefdatum voor het invoeren van het ESM noodfonds, maar het is geen deadline. De minister zegt letterlijk in antwoord op een schriftelijke vraag van ons daarover en ik citeer: “Er is inderdaad geen sprake van een verplichting voor Nederland om de nationale ratificatieprocdure in juli 2012 af te ronden.” Einde citaat. Als je al zou willen dat het noodfonds snel in werking kan treden dan is ook de instemming van Nederland niet nodig voor andere landen om nu met het noodfonds van start te gaan. De drempel voor inwerkingtreding is zelfs bewust verlaagd naar 90 procent van het totaal aantal inschrijvingen om er maar voor te zorgen dat landen niet in hun eentje de boel kunnen ophouden. Dat wil zeggen ‘kleine landen’, grote landen kunnen dat nog wel want zij vertegenwoordigen in hun eentje meer dan 10 procent van het aantal inschrijvingen. Waarom dan toch zo overhaast instemmen met dit noodfonds? Hebben we het zelf nodig om er het komende half jaar een beroep op te kunnen doen? Nee. Ook dat heeft de minister schriftelijk nog eens bevestigd. Kortom, er is geen enkele reden voor haast, behalve dat de kiezer zich er dan niet meer over kan uitspreken en dat lijkt bijna de reden.
Mevrouw de voorzitter,
De SP-fractie zal niet instemmen met dit noodfonds. Instemmen met dit noodfonds betekent dat Nederland het ESM-noodfonds de bevoegdheid geeft om op dit moment maximaal 40 miljard euro aan Nederlands belastinggeld uit te geven zonder dat Nederland daar het laatste woord over heeft. Er is immers geen veto voor Nederland bij uitgaven vanuit het ESM noodfonds wanneer het ESM noodfonds oordeelt dat er sprake is van een ‘noodsituatie’. Dan wordt er besloten met een gekwalificeerder meerderheid van 85 procent. Dat betekent dat landen met minder dan 15 procent van de stemmen hun veto verliezen waaronder ook Nederland. Landen met meer dan 15 procent van stemmen, Duitsland, Frankrijk en Italie, hebben wel een veto. Minstens zo belangrijk voor mijn fractie is dat wij grote bezwaren hebben tegen de manier waarop het huidige tijdelijke noodfonds, het EFSF, wordt gebruikt. Het EFSF, en straks ook het ESM, wordt gebruikt om in Zuid-Europese landen een ultraliberale bezuinigingspolitiek op te leggen die niet werkt en tot nu toe alleen maar heeft bereikt dat het Europese bankwezen een paar jaar respijt heeft gekregen tegen extreem hoge economische en sociale kosten. Die falende Europese politiek verdient geen versterking door steun aan de oprichting van dit noodfonds. Deze gezamenlijk EU en IMF politiek waarbij landen door loonsverlagingen weer concurrerend moeten worden werkt niet omdat landen met hoge schuldenlast dan dieper in een schuldencrisis wegzakken doordat als gevolg van loonsverlagingen en bezuinigingen deze economieen gaan krimpen en de schuldenlast nog onhoudbaarder wordt. In plaats daarvan is een politiek van stimulering nodig in Noord-Europa in combinatie met monetaire verruiming van de ECB en sanering van schulden in Zuid-Europa zodat de Eurozone als geheel weer flink kan gaan groeien en we de eurocrisis achter ons kunnen laten.
Naast de manier waarop de behandeling van de ratificatie van dit ESM noodfonds wordt doorgedrukt. Naast het verlies van zeggenschap over Nederlandse belastinggeld, waar dat niet voor de grotere EU-landen geldt. Naast de falende Europe politiek die vanuit dit ESM noodfonds gaat worden gevoerd is er nog een bezwaar tegen dit noodfonds. En dat is de gebrekkige controle op de besteding van middelen uit het ESM noodfonds.
De Europese rekenkamers waarschuwen al langer dat die controle niet goed geregeld is. Hun waarschuwingen hebben er toe geleid dat er nu een Board of auditors wordt ingesteld. Een soort Rekenkamertje van het ESM zelf. Hoewel lang niet ideaal, toch een stap vooruit. Maar de precieze bevoegdheden van deze board of auditors zijn nog niet duidelijk. Kan de board of auditors bijvoorbeeld altijd alles op eigen initiatief gaan onderzoeken? En waarom kan deze board niet zelfstandig besluiten over wanneer het iets openbaar maakt en aankaart? Graag een reactie van de minister. De minister noemde het ontbreken van duidelijke afspraken over controle en verantwoording ook een lacune in de verdragstekst. Nu zegt de minister toe om voor vele verbeteringen te pleiten in de zogenaamde by laws, de bijgaande wetten. Echter op hoeveel steun kan zijn inzet rekenen bij andere verdragslanden? Zeker gezien de geringe vooruitgang om op andere gebieden, zoals de Europese begroting, de verantwoording te verbeteren? Graag een reactie.
Ook hier wreekt zich dat dit parlement straks het ESM verdrag al heeft geratificeerd en als de bijgaande wetten straks niet voldoende controle bevoegdheden geven aan de board of auditors, dat dit parlement dan niet meer op kan terugkomen op haar steun voor het ESM verdrag. Het is een beetje als met je ogen dicht naar beneden springen en hopen dat je goed terecht komt. Nog een reden om nu niet in te stemmen met dit ESM noodfonds is de relatie met het begrotingspact. Het is onlogisch om die twee niet samen te behandelen. Nederland zal namelijk alleen een beroep mogen doen op het ESM noodfonds wanneer het heeft ingestemd met het begrotingspact en wanneer de wet Houdbare Overheids Financien, de zogenaamde wet Hof, door het parlement is aangenomen.
In deze Kamer hebben de fracties van SP, PVV, PvdA en Groen Links zich verzet tegen een rigoureuze toepassing van de 3% norm in het algemeen en voor 2013 in het bijzonder. Groen Links tekenden daarna het Kunduz akkoord om toch de economie volgend jaar kapot te bezuinigen maar daar gaan we het vandaag niet over hebben. Groen Links was naar ik begreep echter ook tegen het begrotingspact. Alleen landen die het begrotingspact geratificeerd hebben mogen aanspraken maken op het ESM verdrag dus als Groen Links consequent was zou het nu niet voor maar tegen het ESM verdrag stemmen.
De PvdA-fractie heeft zich met ons terecht verzet tegen het rigoureus toepassen van de 3%-norm en vraagt zich nu openlijk af of ze wel moeten instemmen met het begrotingspact. Dan vraag ik: Hoe gaat de PvdA-fractie dan verdedigen dat zij hebben ingestemd met een ESM noodfonds waar Nederland miljarden aan kwijt is, terwijl Nederland daar zelf nooit gebruik van zal mogen maken als we het begrotingspact niet ratificeren? Dat is namelijk de consequentie van vóór het ESM noodfonds stemmen en tegen het begrotingspact. Is dit de zoveelste loze dreiging van de PvdA? Hoe staat het kabinet eigenlijk tegenover de mogelijkheid dat we wel het ESM moeten spekken, terwijl we daar zelf nooit een beroep op zullen kunnen doen? Vindt de minister dat een reëel denkbare oplossing? Legt het besluit over het noodfonds een hypotheek op de besluiten over het begrotingspact en de wet Hof? Graag een reactie.
Zelfs de Raad van State levert kritiek op dit wetsvoorstel dat er doelbewust is gekozen voor een route buiten de bestaande rechtsorde en het institutioneel kader van de EU om. Het roept allemaal de vraag op: Wat is het nut van de bestaande EU-ratificatieafspraken als er ook met aparte verdragen omheen kan worden gewerkt? Om het mogelijk te maken dat bevoegdheden via een ander verdrag worden overgedragen is Artikel 136 toegevoegd aan het EU-werkingsverdrag, maar officieel mag de minister dat natuurlijk niet zeggen omdat het anders juridisch niet zou kloppen en dus zegt hij maar: We hadden de hele wijziging van het EU-werkingsverdrag door aanpassing van artikel 136 net zo goed niet kunnen doen en dan citeer gewoon de minister: “Het dient slechts als een bevestiging dat het buiten de EU om instellen van een dergelijk mechanisme niet in strijd is met de EU-verdragen.” Einde citaat. Is het niet zo, zo vraag ik de minister, dat de aanpassing van artikel 136 heeft plaatsgevonden op advies van de juristen om te voorkomen dat het hele Europese verdrag onderuit wordt gehaald, wanneer er iemand naar de rechter stapt. Ik zou in ieder geval tegen de rechter willen zeggen: Let niet op het derde lid van artikel 136, want die staat er eigenlijk een beetje voor niks, aldus de Nederlandse regering.
Hoeveel geld zijn we straks kwijt aan dit ESM noodfonds? In ieder geval de 4,6 miljard die tussen nu en 2014 moet worden gestort en waardoor onze staatsschuld dus ook met 4,6 miljard omhoog gaat. Daarnaast is er nog de 35,4 miljard aan garanties. Het niet-volgestorte maatschappelijk kapitaal kan te allen tijde worden opgevraagd en elke keer als dat gebeurt, stijgt onze staatsschuld met datzelfde bedrag. Hoe zal dat nu in zijn werk gaan? Komen de bedragen netjes in een suppletoire begroting en zijn wij dan vervolgens als parlement verplicht daarmee in te stemmen? Gaat dan onze verdragsrechtelijke verplichting voor het grondwettelijke budgetrecht van de Tweede Kamer? Wat gebeurt er als de Kamer weigert in te stemmen met een suppletore begroting?
Wanneer de directeur van het noodfonds kapitaal opvraagt moet Nederland onherroepelijk en onvoorwaardelijk binnen een termijn van zeven dagen dat geld storten. Daar is geen voorafgaand besluit van de Raad van Gouverneurs of de bewindvoerders voor nodig. De minister zegt dat er sprake moet zijn van uitzonderlijke, acute gevallen, maar in het ESM-verdrag zelf wordt alleen maar gezegd dat de directeur van het ESM een potentieel tekort aan ESM-middelen moet vaststellen. Ja, dat is toch wel het minste dat je mag verlangen. Maar goed, stel dat er van de directeur verlangd wordt dat hij aantoont dat er sprake is van een uitzonderlijk, acuut geval. Welke criteria gelden daar dan voor? Wat is acuut? Wat is uitzonderlijk? Voorziet de minister ook niet uitzonderlijke vormen van steunverlening uit het noodfonds? Kan de minister daar een voorbeeld van noemen? Als het gaat om de acute gevallen zegt de minister te denken aan een situatie waarin een steun ontvangende lidstaat niet meer aan haar verplichtingen aan het ESM kan voldoen, waardoor het ESM zelf niet meer aan haar eigen verplichtingen kan voldoen. Is dat bijvoorbeeld als Griekenland besluit uit de euro te stappen of haar bijdrage aan het ESM opschort omdat ze zonder geld dreigen te komen te zitten. Graag een reactie want Griekenland komt mogelijk al volgende maand zonder geld te zitten. Het is dus bepaald geen theoretisch scenario.
Het risico dat we lopen is overigens veel hoger dan de 40 miljard van het permanente noodfonds. We hebben ten slotte ook nog het tijdelijk noodfonds met een garantieplafond van 98 miljard euro. Naast de 4,6 miljard die in ieder geval gestort wordt lopen we op de totale garanties daardoor een risico van ruim 134 miljard euro. De minister merkt daarover op dat het Nederlandse garantieplafond tijdelijk wordt overschreden. Wat is het nut van een garantieplafond als u kennelijk al direct kunt overschrijden? Hoe tijdelijk is dat eigenlijk? Tot 1 juli 2013? Graag een reactie.
Wanneer mag er een beroep op het ESM worden gedaan? Volgens het verdrag kan deze worden geactiveerd indien het onontbeerlijk is om de stabiliteit van de eurozone te waarborgen? Hoe lang duurt 'onontbeerlijk'? Is het bovendien niet een erg subjectief begrip? Met steunverlening moet unaniem worden ingestemd, behalve in het geval van een noodsituatie. Dan is 85 procent van de geplaatste stemmen voldoende. En daar wringt hem de schoen. Wat is namelijk een ‘noodsituatie’? Van een noodsituatie, zo schrijft de minister, is sprake indien de Europese Commissie en de ECB beide concluderen dat het uitblijven van een besluit over verlening of tenuitvoerlegging van financiële bijstand de economische en financiële duurzaamheid van de economie in gevaar kan brengen. Dat klinkt weer een beetje als ‘onontbeerlijk’. Als je wil, kun je altijd zeggen dat er sprake is van een noodsituatie en dat is waarschijnlijk ook precies wat er gaat gebeuren. Het betekent dat Nederland zich dan niet kan verzetten tegen een steunoperatie. En zo’n steunoperatie kan dus ook zijn ‘herkapitalisatie van een financiële instelling’. Wij passen er voor om zometeen via het ESM noodfonds de Landsbanki’s van Europa te gaan redden. Het ESM stelt nog niet eens voorwaarden aan de banken waarvan de buffer met behulp van het noodfonds wordt opgekrikt.
Ook de steunoperaties in de vorm van interventies op de secundaire markten roepen vragen op. Wanneer wordt in dat geval gezegd dat interveniëren onontbeerlijk is? Is een scenario denkbaar dat een lidstaat dit niet nodig vindt, maar de rest wel? Hoeveel heeft ons parlement nog te zeggen als het noodfonds er eenmaal door is? Nederland kan geen operaties vanuit het noodfonds vetoen in het geval er op advies van de ECB en de Europese Commissie wordt gezegd dat er sprake is van een noodsituatie. Wij hebben nog een overleg met de minister over de parlementaire betrokkenheid bij operaties vanuit het EFSF en het ESM. Mijn fractie heeft uit het rapport van de parlementaire enquete commissie De Wit in ieder geval de conclusie getrokken dat de minister hierin niet teveel vrijheid moet worden gegeven omdat als de politiek wil er is, een minister eigenlijk altijd wel in staat moet zijn om de Tweede Kamer te raadplegen. Dat betekent dat de SP fractie niet akkoord zal gaan met afspraken waarbij we slechts achteraf geinformeerd worden over EFSF en ESM operaties Omdat we morgen al stemmen vraag ik de minister daarom hier al om de Kamer toe te zeggen dat hij de Kamer altijd vooraf in de gelegenheid te stellen zich vooraf uit te spreken door ons vooraf te informeren, ook bij operaties op de secundaire markt, en desnoods vertrouwelijk omdat dit bij operaties op de secundaire markt waarschijnlijk niet anders kan. Graag tot slot daar een reactie op.