'Er is nog ruimte voor eerlijk links in Europa'

Links doet het weer goed in Europa. Een van zijn boegbeelden is Emile Roemer. De gemoedelijke leider van de vuurrode Socialistische Partij overtreft premier Mark Rutte en PVV-kopman Geert Wilders als populairste politicus van Nederland. Samen met PVDA-voorzitter Peter Mertens zocht De Gazet van Antwerpen Roemer op. Dit artikel is overgenomen van deze krant.

Na de rechtse fenomenen Pim Fortuyn en Geert Wilders heeft Nederland nu ook een linkse superster: Emile Roemer. Waaraan heeft deze schijnbaar doodgewone ex-onderwijzer uit Noord- Brabant zijn succes te danken? Roemer heeft blijkbaar de toverformule gevonden om de kloof tussen de politiek en de burger te dichten: doe maar gewoon.

Vrijdagmiddag, Den Haag. De Nederlandse regering met de liberale VVD, het christendemocratische CDA en gedoogsteun van PVV-leider Geert Wilders kraakt. Slaagt ze erin om overeenstemming te bereiken over een nieuwe besparingsronde, of valt het kabinet en komen er nieuwe verkiezingen? In dat geval wordt de SP misschien de grootste partij en boegbeeld Emile Roemer de volgende premier.

Dinsdagavond, het Binnenhof. Met een brede glimlach komt Emile Roemer zijn kantoor vlakbij de Tweede Kamer binnengestapt en schudt hartelijk de hand van zijn Vlaamse geestesverwant Peter Mertens. Ooit was dit de werkkamer van de legendarische socialistische premier Joop den Uyl. Ook andere toppolitici zoals Hans van Mierlo (D'66) en Roemers SP-voorganger Jan Marynissen waren er ooit thuis. Maar Roemer wordt er niet lyrisch van. "Ik ben een nuchter mens", zegt hij.

Op een plank in een kast staan de trofeeën voor 'Klare Taal 2010' en 'Politicus van het Jaar 2011', uitgereikt door het tv-actualiteitenprogramma EenVandaag. Sinds Roemer de SP leidt, heeft zijn partij de wind in de zeilen. "In de jongste peiling scoorde de VVD van Mark Rutte 31 Kamerzetels en wij net één minder", vertelt hij. "Maar peilingen zijn speeltjes, ik laat me er niet gek door maken."

Hoe verklaart u uw succes?

Emile Roemer: De SP heeft zich genesteld in het hart van de samenleving. Wij vertolken het geluid van de straat in de Kamer, we stellen voortdurend kritische vragen bij de gevestigde orde en de vele lobbyfabrieken. In tegenstelling tot de fi- guren achter de Haagse tekentafels, weten wij nog wat er op de werkvloer leeft.

Bezondigt u zich niet aan populisme?

Roemer: Als populisme betekent dat je weet wat er onder het volk leeft, dan heb ik daar geen problemen mee. Wij wijzen trouwens nooit iets af zonder er een alternatief bij te formuleren.

Blijft uw regering van VVD en CDA met de gedoogsteun van Geert Wilders overeind?

Roemer: Voorlopig nog wel, maar met heel veel pijn en moeite. Mark Rutte accepteert alle beledigingen van Wilders om in het zadel te blijven. Zoals onlangs nog, met dat waanzinnige plan van Wilders voor een meldpunt voor overlast door Oost-Europeanen. Rutte durfde het niet aan om dat plan af te schieten. Hij loopt voortdurend op eieren. Nu zijn er onderhandelingen bezig over een nieuw bezuinigingspakket van 9 à 16 miljard euro binnen de twee jaar. Ik hou mijn hart al vast.

Waarom slaan figuren zoals Fortuyn en Wilders zo makkelijk aan in Nederland?

Roemer: Omdat de kiezer zich wil afzetten tegen het establishment, na twintig jaar neoliberaal beleid en morele crisis. Jammer genoeg richten veel kiezers zich naar de verkeerde figuren.

Peter Mertens: Die afkeer van de traditionele partijen hebben wij in Vlaanderen ook beleefd, al is het verhaal van het Vlaams Belang nog wat complexer. En nu is het Bart De Wever die een deel van de antistemmen aantrekt. Ik vind dat bizar, want De Wever combineert zijn strijd tegen het establishment met een radicaal liberaal establishment-programma. Vroeg of laat zal hij toch moeten kiezen tussen die twee. Hoe dan ook, in Nederland is het de SP gelukt om veel stemmen terug te winnen op de antipolitiek. Ik heb daar grote bewondering voor. Want ik weet dat ook bij ons het kiezerspotentieel er is, maar je moet dat ook nog kunnen verzilveren.

Roemer: Ook in België is er ruimte voor een echte socialistische partij, voor eerlijk links. Diezelfde trend zie je ook in Frankrijk, Denemarken, IJsland, Finland, Cyprus ... Maar het moet groeien van aan de basis. Toen ik twee jaar geleden partijleider werd, was mijn eerste ambitie om binnen het jaar van 120 naar 200 lokale afdelingen te groeien. Politiek is veel meer dan interviews in de kranten of talkshows op tv. Wij besturen nu mee in twee provincies. Dat betekent dat we compromissen sluiten, we doen water bij de wijn. Maar die wijn moet wel te drinken blijven. Besturen is een middel. Het mag geen doel zijn, anders moet je er niet aan beginnen. Daarin verschillen wij van de traditionele partijen.

Volgt u de ontwikkelingen in de Belgische politiek? Roemer: Niet goed genoeg om er een deskundig oordeel over te kunnen vellen. Maar ik ben wel blij dat zich links van de sp.a partijen beginnen te ontwikkelen zoals de PVDA en Rood!. Dat zijn de beste middelen tegen het VB en de N-VA.

De Wever, Fortuyn, Wilders ... Draait de politiek steeds meer om charismatische figuren, of is dat maar een tijdelijk verhaal?

Roemer: Nee, dat denk ik niet. Kijk maar naar de VS, daar worden tijdens een campagne al veel langer alle trucs van de personencultus uit de kast gehaald. Het heeft vooral te maken met de ontwikkeling van de media. De uitstraling van politici wordt steeds belangrijker. Ze doen maar, ik zal toch proberen om het met de inhoud van ons programma te halen. En in mijn verleden mogen ze gerust gaan spitten, ze kunnen hooguit ontdekken dat ik wel eens zonder achterlicht heb gefietst (lacht).

Mertens: Mijn moeder zei altijd: 'Wat er ook gebeurt, blijf met je voeten op de grond'. Groot worden, maar toch gewoon blijven: dat is de kracht van Emile

Roemer. Hij straalt tegelijk integriteit en tederheid uit. Tederheid in de betekenis die Jacques Brel eraan gaf: empathie als meest krachtige vorm van solidariteit. Roemer zal nooit een Binnenhof-bobo worden. Daarin verschilt hij van veel andere politici.

Roemer: Ik was laatst op werkbezoek in een groot ziekenhuis. Na de rondleiding vroeg een begeleidster: 'Waar heeft uw chauffeur de auto geparkeerd?' Waarop ik zei: 'Bij de bushalte, maar de bus komt pas over tien minuten'. Je mag jezelf niet belangrijker gaan vinden omdat je in de politiek zit. Je zit er ook niet in voor jezelf, maar voor de mensen die jou het vertrouwen hebben gegeven.

Maar ondertussen wordt u misschien straks wel de volgende premier van Nederland.

Roemer: Ik heb geen persoonlijke ambities, alleen politieke. Mijn partij moet me maar neerzetten op de plek waar ik het best ben. Desnoods ga ik ons partijblad De Tribune vouwen (lacht).

Hoe komt het dat Nederland het economisch slechter doet dan België, ondanks de grote bezuinigingen van de jongste jaren?

Roemer: Omdat er fout bezuinigd is. De hele publieke sector is afgebroken. En nog meer besparingen zullen de economie nog verder doen krimpen en grote onrust veroorzaken in de samenleving. België zou het met een tekort van 2,8 procent op de begroting beter doen, maar is die prognose van jullie wel realistisch?

Mertens: (kwaad) Ik vind dat de situatie in België helemaal geen aanleiding geeft tot positieve geluiden. We hebben net voor 11 miljard aan besparingen gezocht, en met 100.000 werklozen onder de armoedegrens zijn we op weg naar een Duits model, waarin mensen een tweede en derde baan nodig hebben om aan de armoede te ontsnappen. Ondertussen bemoeit de Europese Commissie zich met onze soevereine bevoegdheden zoals de automatische koppeling van de lonen aan de koopkracht, via de index. Het beleid van de Commissie is tegen de Europese volkeren gericht. In Griekenland gaat ze vertellen welke ziekenhuizen, scholen en havens er moeten worden geprivatiseerd. En dat terwijl het beeld van de 'luie Griek' helemaal niet klopt. De Grieken werken langer en gaan later met pensioen dan wij.

Roemer: Ik ben zelf gaan kijken in Griekenland. De armoede is er gigantisch en er zijn nog nauwelijks sociale voorzieningen. Het geld dat nu zogenaamd naar Griekenland gaat, maakt hooguit een rondje rond de Akropolis en stroomt dan terug naar de Europese banken. Het sociale systeem wordt compleet afgebroken. En nu wil de Nederlandse regering ook die weg op.

Wat is de oplossing: weg met de euro en met de EU?

Roemer: De euro had nooit mogen worden ingevoerd. Dat hebben wij in 1999 al gezegd. Maar hem nu opheffen zou een enorme chaos veroorzaken. Wat we wel moeten doen, is ons verzetten tegen het neoliberale beleid van Europa, waarvan alleen de banken beter worden. En het is niet uitgesloten dat sommige Zuid-Europese landen zelf beslissen om uit de eurozone te stappen.

Welke recepten schrijft het socialisme van de 21ste eeuw voor?

Roemer: We moeten de economie democratiseren, want tegenwoordig hebben zelfs onze volksvertegenwoordigers nog weinig in te brengen tegen de dictatuur van de financiële sector. Nutsbedrijven worden geprivatiseerd, aandeelhouders van grote bedrijven gaan voor kortetermijnwinst in plaats van voor continuïteit. Hier in Nederland worden 12.000 postbodes ontslagen en via de achterdeur vervangen door studenten en huisvrouwen. Directeuren van woningbouwverenigingen verliezen het geld in hun beheer aan risicovolle investeringen en krijgen vervolgens ook nog een royale oprotpremie, zoals in Rotterdam is gebeurd.

Mertens: Volgens een rapport van Crédit Suisse heeft 0,5 procent van de wereldbevolking 38 procent van de rijkdom op aarde in handen. Economen zeggen dat dat nooit eerder in de wereldgeschiedenis is gebeurd. En de kloof wordt steeds groter.

Roemer: In Italië en Griekenland zijn regeringen gecreëerd door de financiële sector. We zouden er veel meer schande over moeten spreken en de straat op moeten om te knokken voor onze verworvenheden, zoals het stakingsrecht.

Leven we in een pre-revolutionair klimaat?

Roemer: (denkt na) We beleven de laatste stuiptrekkingen van het neoliberale beleid. Ik denk dat de mensen inzien dat het menselijker en socialer moet.

Mertens: De dichter Pablo Neruda schreef: 'Ze kunnen alle bloemen knippen, maar de komst van de lente kunnen ze niet tegenhouden'. Dat vat het mooi samen. Ik geloof in de kiemen van een linkse Europese lente. Laten we het hopen, want de alternatieven zijn dramatisch: ofwel de dictatuur van een onverkozen Europese macht, ofwel de terugkeer naar een eng nationalisme.

Meneer Roemer, aan uw muur hangt een foto van Martin Luther King. Is hij uw voorbeeld?

Roemer: King heeft een heroïsche strijd gevoerd tegen uitbuiting en discriminatie, hoewel hij de risico's heel goed kende. Ik hoop dat ik een klein beetje van hem in mij mag hebben. Heb jij ook zo'n voorbeeld, Peter?

Mertens: Doe mij maar Tijl Uilenspiegel, de kleine rebel met veel humor die tegen de Spaanse bezetter vocht. Die mag bij mij aan de muur. Roemer: Heb je dan nog een foto van hem? (lacht)

Mertens: Om nog even terug te komen op King: zijn I have a dream blijft een grote les. We hebben mensen nodig met idealen en een moraal, die ons opnieuw leren dat samenleven niet alleen concurrentie inhoudt, maar ook samenwerking en empathie.

Roemer: Onlangs vroeg ik in de Tweede Kamer aan Mark Rutte wat de samenleving voor hem eigenlijk betekent. Hij kwam niet veel verder dan handel, economie en geld verdienen. Ik zei: 'Daar was ik al bang voor'. Voor mij draait een samenleving niet om een groep individuen, maar om mensen die samen-leven. Dat is de keuze die de Nederlandse bevolking bij de volgende verkiezingen moet maken: wil ze de samenleving van Rutte of die van Emile Roemer?