Tiny Kox in Rusland: Eerst observeren, dan pas concluderen

Zondag 4 maart kiest Rusland een nieuwe president. Internationale waarnemers bekijken in hoeverre die verkiezingen vrij en eerlijk verlopen. SP-senator Tiny Kox leidt de waarnemingsmissie van de Raad van Europa en houdt een dagboek van zijn bevindingen bij.

Dag 1: Eerst observeren, dan pas concluderen

Je bent tegenwoordig soms langer onderweg van huis naar Schiphol dan van daar naar Moskou. Ook vandaag weer. De hoge snelheidslijn van Breda naar Schiphol ligt plat en dus rij ik per Fyra langzamer dan een goederentrein naar de nationale luchthaven. Goed dat ik op tijd vertrokken ben. Van Amsterdam naar Moskou kost je zo'n drie uur – maar door het tijdsverschil van drie uur betekent vroeg vertrekken toch altijd laat aankomen in de Russische hoofdstad. Als leider van de delegatie van de Raad van Europa voor de Russische presidentsverkiezingen mag ik op Sheremetyevo wel via de snelle V.I.P.-route. Maar daarna wacht de snelweg naar Moskou centrum, die nog veel langzamer is dan onze hoge snelheidslijn. Dat geeft je wel weer meer kans om te speuren naar verkiezingsbillboards. Veel zijn er niet, en die er staan zijn doorgaans van premier Putin en rechtsliberale biljonair Prokhorov. De overige kandidaten – de communist Zjuganov, de nationalist Zjirinovski en de sociaal-democraat Mironov – hebben kennelijk niet genoeg geld om veel van deze superdure plekken voor hun reclames te kopen. Ik zal er naar vragen als ik ze morgen tref.

Of ik ook premier Putin dit keer kan spreken is te bezien. Gisteren kreeg ik in Tilburg een telefoontje uit Moskou dat de minister-president die weer president wil worden, nu wellicht wel interesse heeft onze delegatie te ontmoeten. Toen ik begin februari in Moskou was om onze waarneming voor te bereiden, had hij het te druk met staatszaken. Ik heb gezegd dat het prettig zou zijn als hij nu wel voor ons beschikbaar is. We zijn op uitnodiging van het Russische parlement in onze lidstaat Rusland om er de presidentsverkiezingen te observeren. En dan is het wel zo goed als we met alle kandidaten voor het hoogste ambt in het grootste land ter wereld kunnen spreken. Ik heb laten weten oog te hebben voor de drukke agenda van de premier maar dat ik hem overigens niet anders dan één van de vijf kandidaten kan beschouwen.

Aangekomen in mijn hotel aan de drukke Tverskayastraat heb ik amper tijd om mijn spullen uit te pakken. Een televisieteam van Reuters staat al klaar om me te ondervragen over mijn missie. Ik vertel wat ik aan alle journalisten de komende dagen zal vertellen: tot het sluiten van de stembussen gaan we observeren, pas daarna concluderen en nog later adviseren. Dat is het beste voor iedereen.

Een half uur later trek ik mijn jas aan en loop naar de Nederlandse ambassade. Het is rond het vriespunt, veel minder koud dan enkele weken terug toen het kwik hier onder de 20 graden was en zelfs de Moskovieten klaagden dat het knap koud aan het worden was. De meeste stoepen zijn schoon maar niet iedereen heeft zijn stoepje geveegd zodat het oppassen blijft. Voor de ambassade staan enkele politieagenten op wacht. Ze helpen me vriendelijk naar binnen. Daar tref ik de ambassadeur, de plaatsvervangend ambassadeur en de Nederlandse waarnemers die door de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa,kortweg OVSE, worden ingezet naast de waarnemers die de Raad van Europa stuurt. Ook Alexander Munninkhof is erbij – nadat hij bij de parlementsverkiezingen nog geweigerd werd door de Russische autoriteiten. Dit keer zijn er geen problemen geweest. Wellicht een van de tekenen dat er dingen aan het veranderen zijn in Rusland.

Ik word door de ambassadeur gevraagd wat te vertellen over mijn ervaringen sinds ik begin november hier met mijn waarnemingsmissies begon. Mijn tip: ben bescheiden. Wie te snel denkt Rusland te begrijpen, heeft het kennelijk niet begrepen. Ik leg uit waarop je moet letten op verkiezingsdag, in de stemlokalen. En ik vertel wat er in december allemaal niet goed ging bij de parlementsverkiezingen. Ik druk iedereen op het hart te doen waarvoor we hier zijn: waarnemen. Kiezen, dat doen de Russen zelf wel. Hoe, dat zullen we zien.