Tiny Kox in Rusland: Geen woorden maar daden

SP-senator Tiny Kox is opnieuw in Rusland om voor de Raad van Europa de waarnemingsmissie voor de Russische presidentsverkiezingen van 4 maart voor te bereiden. Voor de website van de SP houdt hij een verslag bij.

Dag 5: Geen woorden maar daden

Over drie weken kiezen de Russen hun nieuwe president. 'Alles is mogelijk – maar niks is zeker' heb ik zojuist op de afsluitende persconferentie in Moskou gezegd. Goede voornemens genoeg – maar na de woorden wordt het nu tijd voor daden.

Onderweg naar de onderhand uit zijn voegen groeiende luchthaven Sheremetyevo – nu in de Top-5 van Europa – realiseer ik me eens te meer dat buitenlandse verkiezingswaarnemers op 4 maart een bescheiden rol zullen spelen. Veel belangrijker zullen de tienduizenden binnenlandse waarnemers zijn in de 100.000 stembureaus en bij de regionale kiescommissies, waar de stemmen uit dit immense land samen komen nadat die dag om acht uur de stembussen dicht gaan. Onze aanwezigheid namens de Raad van Europa wordt echter vooral door hen belangrijk gevonden. Er zijn meer waarnemers dan ooit – en ze zijn, na alle protesten en debatten, veel meer gemotiveerd dan voorheen. Als er dingen fout gaan, zullen we dat eerder en luider horen, dat staat nu al vast. Het land kijkt mee. Niet alleen via de webcams in alle stemlokalen, maar vooral door de ogen van al die waarnemers. Als op 5 maart hun en onze observaties overeenstemmen, dan zal niemand erom heen kunnen, is het algemene gevoel bij iedereen die we deze week in Moskou troffen.

Bekijk een deel van de persconferentie op NOS.nl

Op de persconferentie in het gebouw van Interfax vat ik samen wat we deze week op uitnodiging van het Russische parlement hebben gedaan.We hebben met vier van de vijf presidentskandidaten gesproken, de parlementsvoorzitter getroffen, de voorzitter van de Kiesraad bezocht, de nationale ombudsman mensenrechten ondervraagd, binnenlandse kieswaakhonden ontmoet, en journalisten om hun observaties gevraagd. Conclusies uit die vloed aan informatie trekken we vandaag nog niet. Eerst observeren, pas daarna concluderen, licht ik onze werkwijze toe aan de toegestroomde media. Eind februari komen we terug om dan - samen met de mensen van de OVSE, die al wekenlang de ontwikkelingen rondom de presidentsverkiezingen volgen - de laatste dagen van de campagne en de verkiezingsdag zelf mee te maken.

De vragen na mijn inleidende verklaring zijn te verwachten. Hoe was de atmosfeer deze week? Waarom meldde premier Poetin af? Gaan jullie ook buiten Moskou observeren? Hoe zijn de verhoudingen met de omstreden voorzitter van de Kiesraad? Wat vind je van de uitsluiting van sommige kandidaten? Hoe zien jullie de voorgestelde wijzigingen in de kieswetten? Wat vinden jullie van de buitenparlementaire oppositie en de demonstraties? Langs welke meetlat leggen jullie Rusland?

Ik zeg dat de sfeer de hele week goed was, onze eerdere kritiek nu positief wordt ontvangen. En dat premier Poetin maar zelf moet zeggen waarom hij geen tijd kon vinden. We missen nu wel zijn verweer op de kritiek van de andere kandidaten. We gaan nog na waar we onze mensen bij de verkiezingen het beste zullen inzetten. Over de voorzitter van de Kiesraad heb ik deze week geen klagen, over de door hem geleide organisatie nog steeds een heleboel. Of kandidaten voldeden aan alle regels, weet ik niet. Dat die regels rigide zijn en moeten verdwijnen, vindt nu ongeveer iedereen, president Medvedev voorop. Zijn voorstellen voor politieke hervorming noem ik belangrijk, maar of ze ook doorgaan, valt nog te bezien. 'Eerst zien dan geloven' is geen overbodige terughoudendheid hier, zeg ik. En: de meeste voorgestelde wijzigingen gaan pas in ná de presidentsverkiezingen. Geen reden dus om nu al te juichen.

Wat de uitslag wordt op 4 maart? Geen idee, zeg ik – en eigenlijk voor ons als waarnemers ook niet van belang. Van belang is dat elke stem op 4 maart telt – en dat iedere Rus daar ook op kan vertrouwen. Zolang dat vertrouwen ontbreekt, blijft elke uitslag hier omstreden. En dat is slecht voor de kiezers en de kandidaten. Het zal erop aan komen wat alle mooie woorden waard blijken te zijn. Daar gaan wij niet over maar de Russen zelf. Zoals het hoort.

Na afloop kan ik dat nog eens uitgebreid toelichten uit de studio van de Russische radio. Maar wat ik zeg, heeft iedereen de afgelopen dagen hier al kunnen lezen. Nu op naar de volgende etappe, van 29 februari tot 5 maart. Maar eerst maar eens naar huis.