Tiny Kox in Rusland: Eerlijke verkiezingen? Goed idee...

SP-senator Tiny Kox is opnieuw in Rusland om voor de Raad van Europa de waarnemingsmissie voor de Russische presidentsverkiezingen van 4 maart voor te bereiden. Voor de website van de SP houdt hij een verslag bij.

Dag 3: Eerlijke verkiezingen? Goed idee...

Vandaag tref ik in de Staatsdoema, tegenover het Kremlin, drie presidentskandidaten, een bonte mix van parlementsleden en de nieuwe voorzitter van het parlement. Een vol programma, met één groot gat, gereserveerd voor een vierde kandidaat. Vladimir Poetin heeft laten weten het te druk te hebben met staatszaken. Kan zijn, zeg ik tegen de vele journalisten die vragen wat ik ervan vind. Maar we zijn wel hier op verzoek van wat ook zíjn parlement is. Ik wil graag alle kandidaten treffen – op verkiezingsdag begint iedereen met nul stemmen.

...Als alles tenminste loopt zoals het hoort. Iedereen die ik tref beweert stellig dat het de grote wens van de Russische bevolking is: vrije en eerlijke presidentsverkiezingen op 4 maart. Het staat op veel spandoeken die de afgelopen twee maanden massaal paradeerden door Moskou en veel andere steden. President Medvedev zegt het te willen, premier Putin evenzeer. En alle politieke partijen ook. Dus dan maar doen, vraag ik aan de net aangetreden parlementsvoorzitter Sergej Naryshkin? Als het aan hem ligt wel, zegt hij. Hij ziet geen andere optie, nu coalities in het parlement nodig zijn geworden na de Doemaverkiezingen en burgers zich zo nadrukkelijk laten horen. Hij zegt dat mijn kritiek op de afgelopen verkiezingen inmiddels erg serieus genomen wordt en dat er heel wat dient te veranderen in de Russische politiek. Vandaag heeft het parlement besloten een aantal wijzigingen in de Kieswet nog vóór 4 maart in behandeling te zullen nemen. Hij is er zeker van dat ze aangenomen worden. Het gaat om het goeddeels schrappen van de vrijwel onhaalbare eis om twee miljoen 'verse' handtekeningen mee te brengen om als nieuwkomer mee te mogen doen aan de presidentsverkiezingen. En om het drastisch vereenvoudigen van het starten van een politieke partij. Ook zullen er weer rechtstreekse verkiezingen komen voor de gouverneurs, die samen het onmetelijk grote land helpen besturen.

Zonder meer opmerkelijke plannen – maar Grigori Yavlinski heeft er niks aan. Zijn twee miljoen handtekeningen zijn gisteren door het Hooggerechtshof gewogen – en te licht bevonden. Ik heb morgen een afspraak met hem maar vanaf vandaag is het voorlopig voor hem gedaan. Blijven naast premier Poetin in de race voor het presidentschap de sociaaldemocraat Mironov, de nationalist Zjirinovski en de communist Zjuganov. En nieuwkomer Prokhorov. Hem zie ik morgen, de andere drie tref ik vandaag in hun kantoren in de Doema. De gesprekken zijn direct en open. We kennen elkaar. Ze weten dat ze het in populariteit afleggen tegen Poetin. Maar samen hopen ze hem van een zege in de eerste ronde af te houden. Alle drie voelen ze zich bestolen bij de parlementsverkiezingen, toen Verenigd Rusland onrechtmatig met een deel van hun stemmen aan de haal ging, zeggen ze. Ze vrezen dat dat zomaar weer kan gebeuren op 4 maart – en daarom juichen ze het toe dat de Raad van Europa en de OVSE waarnemers sturen. Ze kennen mijn aanbevelingen, stemmen er mee in. Maar ze maken zich geen illusies. Veel valt nauwelijks waar te nemen, zo lang er geen onpartijdige toezichthouders zijn, lokaal, regionaal en nationaal.

Van hen mag voorzitter Churov van de Kiesraad meteen vertrekken. En dat is niet voldoende. Binnenlandse waarnemers moeten niet langer – met of zonder hulp van de politie – uit het stemlokaal gezet kunnen worden als ze al te kritisch worden gevonden. Of we daar vooral ook op willen letten. De animo om waarnemer te worden is overigens een stuk groter dan voorheen. De komende verkiezingen zijn immers hoe dan ook spannend. Voor iedereen. Komt er een tweede ronde, dan rekenen zij op een 'alles behalve Poetin'-stemming in het land. Dat moet nog blijken. Premier Putin zit ook niet stil. Hij vult samen met president Medvedev, opnieuw een groot deel van het nieuws. De concurrentie ergert er zich groen en geel aan. Maar ook zij mag aan de bak, vandaag in het grote tv-debat tussen Gennadi Zjuganov en Vladimir Zjirinovski, in prime time. Het gaat er stevig aan toe. De meeste pijlen gaan echter richting de Grote Afwezige. Vladimir Poetin heeft geen tijd voor mij maar evenmin voor deelname aan deze debatten. Zolang zijn populariteit niet verder daalt, zeggen velen. Gebeurt dat wel, dan kan alles weer anders worden. Alles gebeurt hier onder voorbehoud.

Het loopt tegen twaalven. De nationale televisie doet ruim verslag van mijn gesprekken met de verschillende presidentskandidaten. Buiten gaat de thermometer richting -25. Benieuwd wat morgen brengt.