Zorgen over mensenrechten in Europa in tijden van crisis

'Er zijn veel redenen om bezorgd te zijn over de mensenrechten in Europa, in tijden van crisis.' Dat zegt SP-senator Tiny Kox. Deze week debatteerde de Raad van Europa in Straatsburg over onder druk staande mensenrechten en de toekomst van het Europese Hof van de Mensenrechten. Ook werd er een nieuwe Europese mensenrechtencommissaris gekozen.

De Britse Minister-president David Cameron kwam speciaal naar Straatsburg om zijn hervormingsplannen voor het Europese Hof voor de Rechten van de Mens toe te lichten. Groot-Brittannië is momenteel voorzitter van de Raad van Europa, waarin 47 landen deelnemen. Volgens Cameron doen veel te veel Europeanen een beroep op het Hof in Straatsburg, dat daardoor onder zijn eigen succes dreigt te bezwijken. Op dit moment zijn er meer dan 150.000 zaken in Straatsburg in behandeling. Cameron vindt dat het Mensenrechtenhof zich met teveel dingen bemoeit. Hij wil de bevoegdheden van het Hof inperken en de gang naar Straatsburg moeilijker maken door het heffen van griffierechten en het verplicht stellen van juridische bijstand.

SP-senator Kox onderkent de noodzaak van stevige hervormingen maar waarschuwt voor foute ingrepen: 'Dat er zoveel mensen een beroep doen op het Hof in Straatsburg komt vooral doordat nationale rechtsstelsels vaak niet deugen. Verreweg de meeste zaken komen uit Rusland, Turkije en Italië. Als daar de mensenrechten beter gerespecteerd worden scheelt dat vele tienduizenden zaken. Er moet daarom druk op die lidstaten van de Raad van Europa komen om hun zaken beter op orde te brengen. Daartoe hebben zij zich immers verplicht toen ze het Europese Verdrag over de Rechten van de Mens ondertekenden. We moeten niet de klagers aanpakken maar de veroorzakers van de klachten.'

Premier Cameron was het eens met Kox dat in tijden van democratische en sociale crises mensenrechten onder druk kunnen komen: 'Zelfs in de meest democratische landen wordt soms een grens overschreden. Het is zaak dat regeringen altijd regeren in lijn met de wet. Het gaat erom ervoor te zorgen dat regeringen die lijn niet overgaan en belangrijke mensenrechten schenden. Daar ligt een belangrijke rol voor de Europese Mensenrechtenconventie en de nationale rechters.' Volgens Cameron is echter soms de balans zoek tussen uitspraken van het Straatsburgse Hof en de nationale belangen, bijvoorbeeld als het gaat om het beschermen van de nationale veiligheid of immigratie.

Veel verdergaand waren de uitspraken van de scheidende Europese Mensenrechtencommissaris Thomas Hammerberg. Volgens hem hebben de bezuinigingsmaatregelen in Europa vooral kwetsbare groepen getroffen; de armen, de ouderen, de mensen met een beperking, de kinderen: 'De armen, die al op achterstand stonden, is gevraagd een veel te groot deel van de last te dragen vergeleken met de rest van de bevolking en de gevolgen daarvan zijn oneerlijk. Te veel gevolgen van de bezuinigingen zijn terecht gekomen op de ouderen, die we nu soms zelfs zien bedelen op straat, wat een schande is. En we moeten onderkennen dat armoede onder kinderen steeds groter wordt als gevolg van de economische politiek. Ik zeg niet dat we de economische crisis moeten ontkennen maar we moeten de crisis zo bestrijden dat de meest kwetsbare mensen beschermd worden.' Aldus de veel geroemde mensenrechtencommissaris Hammerberg, die nu na zes jaar vertrekt.

Zijn opvolger wordt de Letse bestrijder van racisme en intolerantie, Nils Muiznieks. Tweede Kamerlid Frans Timmermans was ook kandidaat maar haalde het niet, ondanks de steun van de hele Nederlandse delegatie minus de PVV. Kox daarover: 'Timmermans zou volgens mij een goede mensenrechtencommissaris zijn geweest. Daarom heb ik hem van begin af aan gesteund. Maar ook in Nils Muiznieks heb ik alle vertrouwen. Ik wens hem veel sterkte en succes. Er is ontzettend veel werk te doen, zeker in tijden van crisis.'