Het gelijk van de realisten en het ongelijk van de federalisten
Precies tien jaar geleden, op 1 januari 2002 werd de euro het enige geldige betaalmiddel in de eurozone. We blikken terug op de aanloop naar de introductie van die ene munt. Ook kijken we naar de samenhang tussen de fouten die toen gemaakt zijn en de crisis waar Europa zich nu in bevindt.
Het besluit tot invoering van één interne markt, één monetaire unie en één munt is onderdeel van het Verdrag van Maastricht dat in 1992 ondertekend wordt. Dit verdrag krijgt in 1997 een vervolg in de vorm van het Verdrag van Amsterdam.
Al in 1997 is de SP leidend in het protest tegen de invoering van de euro. De partij stelt voor om deze ingrijpende beslissing voor te leggen aan de bevolking. Huidig senator Tiny Kox was in die tijd coördinator van de campagne 'Euro-Nee'. Tiny Kox nu: 'Enerzijds constateerden we dat de koers van de Europese Unie sinds het Verdrag van Maastricht democratisch noch sociaal was. Andere politieke partijen sloten daar de ogen voor of dachten dat het gaandeweg wel beter zou worden. Niet dus. Met één munt zou Brussel nog meer macht krijgen en nog meer koersen op liberalisering en privatisering van de economie. En één munt voor economieën die zo fundamenteel van elkaar verschillen, zou vooral ten koste gaan van de zwakkere landen, die hun markt zouden moeten openstellen voor de sterkere lidstaten. '
De SP-posters van het verzet tegen de euro
Verzet Veel mensen sluiten zich aan bij het verzet. Meer dan 50.000 handtekeningen worden opgehaald. De kritiek komt overigens niet alleen uit SP-hoek, ook veel economen wijzen op de levensgrote risico's van een afgedwongen monetaire integratie. Zoals econoom Alfred Kleinknecht die al in 1997 in de Tribune laat optekenen: 'De grootste bedreigingen van de muntunie voorzie ik voor de landen met zwakkere economieën, aan de Europese zuidflank. Zonder de mogelijkheid van devalueren en zonder het recht om extra te investeren, resteert dan slechts het laten uitzieken van massawerkloosheid en het nog verder terugsnoeien van de welvaartsstaat.' Precies wat we anno 2012 in Zuid-Europa zien gebeuren.
Ook professor Arjo Klamer ondertekent het manifest tegen de Europese Monetaire Unie. 'Weet u wel dat men bezig is onze toekomst op tal van punten vast te leggen? Dat Den Haag zo aan handen en voeten gebonden wordt dat het wel een mes moet zetten in het sociale zekerheidsstelsel, of wij, Nederlanders, dat nu willen of niet?', zo fulmineert hij in 1997.
Jan Marijnissen, toenmalig fractievoorzitter van de SP, laat geen spaan heel van de ambities achter de euro: 'Met het verlies van onze gulden verliezen we meer dan alleen folklore. We verliezen onze zeggenschap op monetair gebied – en alles wat daarmee samenhangt. Als de euro er is, is de gulden weg en onze zeggenschap over het monetaire beleid verdwenen naar de Europese Centrale Bank in Frankfurt. Europa anno 1997 is geen land, het is geen natie waarmee mensen zich kunnen identificeren, een plek waar ze zich begrepen voelen. Ze hebben er gewoon niets mee, ook al beslissen regeringsleiders dat er vanaf 1999 een monetaire unie is en vanaf 2002 één munt. Europa is slechts een geografisch begrip, en verder een abstractie. Er bestaat geen Europees volk, geen Europese taal, en geen Europese cultuur.'
In het kader van de 'Euro-Nee'-campagne organiseert de SP parallel aan de Amsterdamse Eurotop in 1997 de 'Eurostop'. Progressieve krachten uit allerlei landen en uit verschillende politieke stromingen komen bijeen in de Beurs van Berlage in Amsterdam. Wat hen verenigt is de angst voor een toenemende macht van een door neoliberale politiek geleide Europese Unie. Daarom eindigt deze conferentie in een gedeelde oproep: 'Laat de volken van Europa beslissen over de toekomst van Europa!'
Zoals we ondertussen weten komt die inspraak van de bevolking er niet. Op 1 januari 2002 is de gemeenschappelijke munt in de complete eurozone een feit. Pas enkele jaren later, in 2005, wordt de Nederlandse bevolking voor het eerst gevraagd naar haar mening over verdere Europese eenwording. De uitslag van het referendum over de Europese Grondwet bevestigt wat de SP al jaren had beweerd: het overgrote deel van de Nederlandse bevolking gelooft niet in een verdere overdracht van bevoegdheden aan Brussel.
Vorig jaar maakte de SP een animatie over de geschiedenis en toekomst van Europa.
Nu is het 2012 en is Europa in crisis, een crisis die de wereld al drie jaar in zijn greep houdt. Algemeen wordt nu erkend dat er een weeffout zit in de euro, dat de munt pas had mogen worden ingevoerd wanneer er sprake was van meer economische en politieke integratie. Overigens, dat zijn zaken waar de meerderheid van de Europeanen niet voor te porren is. De prijs voor die weeffout wordt betaald door de 'gewone man'.
2012 wordt een cruciaal jaar voor Europa. We staan wederom op een kruispunt: hevelen we nog meer bevoegdheden over naar ‘Brussel’ of staan we voor samenwerking en solidariteit tussen de volkeren in Europa?
Zie ook:
