Dagboek Rusland: Dag 4

SP-senator Tiny Kox leidt voor de Raad van Europa de waarneming van de Russische verkiezingen van 4 december. Voor sp.nl houdt hij een dagboek bij.

Zaterdagavond, het Rode Plein in Moskou. Zingen kunnen ze, die Russen. En bidden ook. In de kleine, door een overdaad bezwangerde Kazankathedraal op het Rode Plein wordt gezongen en gebeden dat het een lieve lust is. De kathedraal oogt oud, maar is pas 20 jaar oud, een perfecte replica van zijn voorganger die in 1936 onder Stalin werd afgebroken. Twintig jaar – zo oud is deze maand ook het nieuwe Rusland. In december 1991 bezegelden de toenmalige presidenten van republieken het definitieve einde van de Sovjet-Unie. Daarmee gebeurde wat voor onmogelijk was gehouden. De eenpartijstaat werd opgedoekt en valt nu alleen nog te zien in het museum van de moderne geschiedenis, 20 jaar terug nog het museum van de Revolutie genaamd. Nu biedt het monumentale gebouw aan de Tverskaya een fraai overzicht van de roerige Russische geschiedenis in de 20ste eeuw. Voor 250 roebel mag je het allemaal bekijken, ook als je het in vliegende haast doet, zoals ik vandaag, omdat er zoveel andere dingen moeten gebeuren.

De dag is vannacht al begonnen, met telefonisch spoedoverleg met de leider van de OVSE-delegatie. De aanleiding: de toenemende pressie die door de justitiële autoriteiten wordt uitgeoefend op de binnenlandse verkiezingswaakhond GOLOS. De organisatie heeft een stevige boete opgelegd gekregen van 30.000 roebel wegens het overtreden van de regels rondom verkiezingsberichtgeving. We besluiten van alles goede notie te nemen maar eerst te zien wat er op verkiezingsdag gaat gebeuren. Enkele uren later meldt het vroege nieuws dat Lilia Shibanova, directeur van GOLOS bij terugkeer in Rusland door de politie voor ondervraging is meegenomen. Haar heb ik begin november ontmoet in Moskou. Haar informatie over het verkiezingsproces heeft ons toen zeer geholpen. Hopelijk kan ze snel weer aan de slag, GOLOS wil morgen enkele duizenden waarnemers in het hele land aan de slag hebben. De acties rondom GOLOS hebben wereldwijd tot reactie geleid. Iedereen lijkt mee te kijken bij deze verkiezingen, niet alleen wij.

De kerstboom op het Pushkin plein

In de morgen heb ik eerst een informeel gesprek met Konstantin Kosachev, leider van de Russische delegatie in de parlementaire assemblee van de Raad van Europa en voorzitter van de internationale commissie van de Staatsdoema voor Verenigd Rusland. In Straatsburg is hij in de plenaire zaal doorgaans mijn buurman. We kennen elkaar goed en hebben elkaar ook een maand terug al in Moskou getroffen om over de verkiezingen te spreken. Natuurlijk is hij benieuwd naar mijn bevindingen. En natuurlijk houd ik alle conclusies die ik voorlopig heb getrokken, voor me. Ieder zijn taak. Wel weet hij dat ik maandag geen 'Hosanna!' zal zingen. Ik geloof ook niet dat hij dat verwacht.

Het Pushkin plein gedurende de avond

Om twaalf uur worden de taken voor morgen in de delegatie verdeeld. Degenen die ver weg gaan waarnemen, zijn gisteren al vertrokken. Naar Vladivostok, naar Irkoetsk, naar Jekaterinenburg. Een flinke groep is onderweg naar Sint Petersburg. Wie in de regio Moskou blijft, krijgt een deel van de stad toegewezen om er morgen stembureaus te bezoeken. Moskou is een enorme stad, met zeven miljoen kiezers. Het blijven dus speldenprikken, maar wie goed prikt, krijgt toch een aardige indruk. Iedereen krijgt een chauffeur en een tolk toegewezen. We opereren doorgaans in groepjes van twee – die zien meer dan één, is de eenvoudige waarheid. Iedereen moet morgen uiterlijk om half acht bij het eerste stembureau zijn, om de opening mee te maken. Daarna wordt van ieder team verwacht zo'n 10 stembureaus aan te doen. Bij het laatste bureau moet de sluiting en het tellen van de stemmen worden waargenomen. Tussendoor kunnen waarnemingsrapporten worden ingeleverd, aan de hand waarvan allerhande statistieken worden gemaakt, die we zondagnacht en maandagmorgen nodig hebben voor onze beoordeling van de verkiezingsdag. Ik wens iedereen veel succes en wijs er nogmaals op dat we observeren, niet becommentariëren. Dat is wellicht geen overbodige mededeling omdat morgen met name in Moskou nogal een drukte wordt verwacht. Duizenden jongeren van Verenigd Rusland zijn, zo hoor ik, onderweg naar de hoofdstad, om er een speciaal congres te houden. Ze willen zich ook nadrukkelijk op de pleinen van Moskou laten zien morgen, zeggen ze. Vanuit verschillende oppositiebewegingen worden ook demonstraties aangekondigd. En de politie zal in versterkt aantal aanwezig zijn in de straten en op de pleinen van Moskou. Het hoort er allemaal bij. Verkiezingen blijven bijzonder, ook al hebben de Russen nu zo'n 20 jaar ervaring.

Van die verkiezingen is overigens vandaag weinig te merken. Campagnevoeren is verboden op de dag voordat de stemlokalen open gaan. Wandelend over Tverskaya straat zie je alleen de posters van de Centrale Kiesraad en van Verenigd Rusland, met hun treffende gelijkenis. En verder: veel reclame voor van alles en nog wat, dat nu hier te koop is voor iedereen die geld heeft. Veel auto's, die weinig bewegen en voortdurend in file rijden. En vooral ook veel kerstbomen. Russen doen niet aan sinterklaas en zijn nu dus al dik in kerstsfeer. Met af en toe wat sneeuw lijkt het land er ook klaar voor.