Irrgang: 'Kabinet moet sproeien om te groeien'

SP-Kamerlid Ewout Irrgang heeft vandaag tijdens de Financiële Beschouwingen gepleit voor extra investeringen om de economie op gang te helpen. 'Het IMF en het CPB waarschuwen Nederland niet de fouten uit de jaren dertig van de vorige eeuw te herhalen en de economie kapot te bezuinigen. Rutte sprak in de regeringsverklaring over 'snoeien om te bloeien'. Dat is funest voor het economisch herstel. Want in een periode van grote droogte moet je om te voorkomen dat de tuin gaan verdorren niet snoeien maar sproeien om te groeien.'

De hele bijdrage van Ewout Irrgang tijdens de financiële beschouwingen kunt u hieronder teruglezen.

Mevrouw de voorzitter,

Het gaat goed met Nederland.

Grote bedrijven zagen hun winsten vorig jaar verdubbelen. Dankzij enorme bonussen zijn de inkomens van topbestuurders alweer terug op het niveau van voor de kredietcrisis. De 25 bestuurders van de hoofdfondsen kregen vorig jaar samen 77,9 miljoen euro.

Het gaat goed met Nederland.

De miljonairfair trok vorig jaar een recordaantal bezoekers. Het aantal miljonairs in Nederland steeg in de afgelopen twee jaar met meer dan een kwart tot een recordaantal van maar liefst 134 duizend. De 10 procent meest vermogenden bezitten samen inmiddels ruim 700 miljard euro, een vermogen dat in de afgelopen tijd tweemaal zo snel is gestegen als het nationaal inkomen.

Het gaat ook goed in de wereld.

Luxe producten deden het zeer goed. Zo braken Rolls Royce en Ferrari records. Ze hebben nog nooit zoveel auto’s verkocht. Dat is niet zo gek als je bedenkt dat ook wereldwijd het aantal miljonairs is toegenomen naar een recordhoogte. Deze groep die 0,9% uitmaakt van de wereldpopulatie bezit 39% van de wereldwijde rijkdom.

Wanneer je tot deze groepen hoort zou je haast vergeten dat er een crisis is.

Gelukkig zijn er ook onder de miljonairs mensen die beseffen dat bezuinigingen voornamelijk neerslaan bij mensen met lagere inkomens en hebben ze regeringen opgeroepen tot een zogeheten Buffetbelasting, waardoor ook de rijksten in de samenleving een bijdrage leveren. Hun oproep vond ook gehoor, niet alleen bij de regering in de VS, maar ook in verschillende landen in Europa. Waarom wil de minister dat goede voorbeeld niet volgen? Bij Pauw en Witteman verdedigde de minister van Financiën zich door te beweren dat de 10 procent hoogste inkomens in Nederland 71 procent van de inkomstenbelasting opbrengen.

Maar voorzitter, hier geeft de minister toch een eenzijdig beeld van de werkelijkheid.

De werkelijkheid is natuurlijk dat de gewone man naast inkomensbelasting ook sociale premies en heel veel andere belastingen betaalt die de minister voor het gemak maar even buiten beschouwing laat. Bovendien zijn de andere belastingen de afgelopen decennia fors verhoogd en is de inkomstenbelasting voor vooral de lagere inkomens in ruil fors verlaagd.

Daar komt bij dat het grootste deel van de bezuinigingen voor het komende jaar terecht komt bij de gezondheidszorg en de sociale zekerheid. Onder meer bij mensen in de bijstand of mensen die om een andere reden van het sociaal minimum moeten rondkomen. De regeringspartijen hebben er gisteren mee ingestemd dat de bijstandsuitkering in stappen met 2000 euro wordt verlaagd. Hoe kan de minister nu zeggen dat het niets oplevert om meer te vragen van de allerhoogste inkomens, terwijl hij wel 2000 euro extra gaat vragen van de allerlaagste inkomens? Diezelfde groep krijgt de bezuinigingen al op tal van andere manieren te verduren. Neem bijvoorbeeld de kosten om een rechtszaak te kunnen voeren. Een alleenstaande moeder die een conflict heeft over haar bijstandsuitkering betaalt voortaan 125 euro, een verdrievoudiging van het huidige tarief. Het resultaat is dat ze haar recht niet meer kan halen. Nu hoorden we bij de Algemene Beschouwingen dat deze mensen worden gecompenseerd. Maar hoe dan? Het wordt toch niet zo’n compensatie van “Jij geeft mij een tientje en ik compenseer jou voor een dubbeltje”?

De minister van Financiën sprak bij het aanbieden van de miljoenennota over een storm die over ons heen komt. Maar hebben we niet gewoon te maken met deel twee van de bankencrisis? Ook nu worden er weer op grote schaal banken gered, alleen nu met Griekenland, Ierland of Portugal als doorgeefluik en ook nu is veel te weinig aandacht voor de werkelijke oorzaken. Wanneer gaat het kabinet zich beraden of de liberalisering van het kapitaalverkeer wel zo’n goed idee was? Of de Europese banken niet veel meer kapitaal nodig hebben?

Inmiddels zijn beleidsmakers meer bezig met verantwoording afleggen aan de financiële markten dan met verantwoording afleggen aan de burger. Dat is toch niet normaal?

Het tijdelijke noodfonds, dat bestaat bij de gratie van garanties, hebben we in zijn eerste opzet gesteund, maar het werkt niet, het wordt verkeerd gebruikt en de garanties worden steeds hoger. Verhoging van de garantie voor het noodfonds is volgens de minister nu nodig voor het tweede steunpakket voor Griekenland. De in de plaats daarvan noodzakelijke herstructurering van de Griekse schuld wordt nu al anderhalf jaar uitgesteld, met als gevolg anderhalf jaar onzekerheid. Wij zijn niet de enige die waarschuwen voor de hoge kosten van uitstel, ook het CPB heeft daar eerder al op gewezen. Wat is de reactie van de minister daarop? Hebben we het goed begrepen dat het kabinet van mening is dat de bijdrage van de financiële sector omhoog moet? Betekent inruilen tegen een verlies van gemiddeld 21 procent niet gewoon dat sommige partijen er op vooruitgaan, aangezien de obligaties stonden gewaardeerd tegen marktwaarde zoals het CPB stelt? Waarom wil de minister geen onderpand zoals de Finnen? De constructie is zo onduidelijk dat mijn fractie die conclusie niet kan volgen.

Behalve de verhoging van de Nederlandse bijdrage voor het EFSF in verband met het tweede pakket voor Griekenland vraagt de minister ons ook om ons uit te spreken over de flexibilisering van het noodfonds. Mijn fractie staat daar niet op voorhand afwijzend tegen maar onder deze omstandigheden in ieder geval wel. Moeten we nu instemmen zonder dat we de concrete procedure kennen voor steun uit het noodfonds voor bijvoorbeeld een Spaanse bank? Wat is de procedure voor preventieve kredietverlening voor bijvoorbeeld Belgie? Voor het opkopen van Italiaanse staatsobligaties? Heeft Nederland dan altijd een veto? Of niet? Word de Tweede Kamer vooraf geïnformeerd of alleen achteraf? De minister kan ons toch niet vragen nu een blanco cheque af te geven.

Ook de bonussen die risicovol gedrag in de hand werken worden nog steeds niet aangepakt door de Nederlandse regering. Onlangs is de Monitoring Commissie Banken met een tussenrapportage over de beloningen gekomen. Uit de eerste rapportage van december 2010 bleek al dat de banken wat betreft beloningen de Code lang niet altijd toepasten. Helaas moet mijn fractie constateren dat dit weer het geval is. Erger nog, de toepassing van enkele belangrijke bepalingen is zelfs omlaag gegaan! In de rapportage van december 2010 stond bijvoorbeeld dat ca. 74% van de banken het variabele loon van het bestuur in 2011 zouden maximeren op 100%. In de nieuwe Tussenrapportage is dat slecht 30 van de 46 banken, oftewel 65%. Een ander voorbeeld is de bepaling over iets onder de mediane beloning. In december werd gemeld dat ongeveer 82% zich aan het principe hield, dat is nu gedaald tot 52%. Ook beduidend slechter. Bovendien wordt één van de aanbevelingen van De Wit, namelijk dat de 100% vast/variabel-norm voor de hele organisatie moet gelden op grote schaal overtreden. Zeshonderd bankiers in Nederland zitten boven die norm waarvan maar liefst 200 in Nederland.

Wat mijn fractie betreft is het nu echt klaar met zelfregulering. De SP blijft daarom aandringen op bindende wetgeving. Het is daarnaast niet uitgesloten dat de minister op korte termijn weer Nederlandse banken moeten gaan steunen. Is de minister bereid dan als harde voorwaarde te stellen dat er geen cent aan bonussen meer wordt uitbetaald totdat alle steun is terugbetaald?

Ook in de rest van het bedrijfsleven wordt er nog door topverdieners doorgedanst op de vulkaan. Volgens het CPB was de jaarlijkse groei van het salaris van topverdieners de afgelopen jaren 9,6 procent, tegenover 3,1 procent voor gewone werknemers. Hoe verklaart de minister dat verschil? Zijn topmanagers veel harder gaan werken dan gewone werknemers? Rechtse partijen zijn geneigd te denken dat meer inkomensongelijkheid goed is voor de economie, maar uit onderzoek van het IMF blijkt dat er geen verband is tussen groei en inkomensongelijkheid. Wel vonden ze een verband tussen inkomensongelijkheid en de duur van economische groei: Iedere tien procentpunt afname in inkomensongelijkheid leidt tot een groeiperiode die vijftig procent langer duurt.

De nieuwe IMF topman Lagarde heeft landen in Noord-Europa opgeroepen hun economieen te stimuleren. Het artikel IV rapport van het IMF is voorzichtiger maar roept Nederland wel op bij een nieuwe crisis niet extra te gaan bezuinigen en meer structurele maatregelen te nemen op de lange termijn. Wat is de reactie van de minister op de kritiek van het IMF? Want deze minister wil bij een verwacht tekort van 2,9% voor 2013 in het CEP toch extra gaan bezuinigen?

Als zelfs het conservatieve IMF al waarschuwt voor teveel bezuinigen, hoe koppig moet je dan zijn om toch willens en wetens de economie kapot te willen bezuinigen. Graag een reactie van de minister op de kritiek van onder meer het IMF en het CPB dat we de fouten uit de jaren dertig dreigen te gaan herhalen. Wil Rutte de Colijn van de 21ste eeuw worden?

Want voorzitter,

In de regeringsverklaring zei de minister-president 'we moeten snoeien om te groeien'. Hoe zeer zat hij er naast. Want in een periode van grote droogte moet je om te voorkomen dat de tuin gaan verdorren niet snoeien maar sproeien om te groeien. Tot slot, wijs ik u daarom nog op onze tegenbegroting waarin we dat doen: Sproeien om te groeien. En speciaal op verzoek van de fractievoorzitter van de CDA-fractie ook nog voorzien van een doorrekening van het Centraal Plan Bureau dus ik neem aan dat mevrouw Blanksma nu de kwalificaties ‘casino’ en ‘tovenarij’ van de heer Haersma Buma voor onze plannen gaat terugnemen. Geen tovenarij, geen casino, maar andere politieke keuzes. Ik hoop het CDA dus alsnog te kunnen overtuigen van een meer sociale koers waar een flink deel van haar achterban ook om vraagt.