Senaat zet rem op ombouw rechterlijke organisatie
De Eerste Kamer wil dat Minister Opstelten invoering van belangrijke delen van zijn wetsvoorstellen over een nieuwe inrichting van de rechterlijke organisatie uitstelt. SP-senator Nanneke Quik-Schuijt is blij dat de minister bereid lijkt de Kamer tegemoet te komen: ‘Het valt niet mee hier echt iets voor elkaar te krijgen, heb ik in de afgelopen vier jaar gemerkt. Dat het nu wel lukt, is erg fijn.’
De regering wil Nederland een nieuwe ‘gerechtelijke kaart’ geven, die onder meer regelt hoeveel rechtbanken er zijn en waar die gevestigd zijn. Het kabinet wil van 20 rechtbanken nu terug naar 10 rechtbanken straks. Door schaalvergroting hoopt de regering de rechtbanken sterker te maken en meer specialisatie mogelijk. Het wetsvoorstel daarover ligt nu voor advies bij de Raad van State. Daar ligt ook een ander belangrijk voorstel, waarin alle politie in een nationale structuur ondergebracht wordt. Nu telt Nederland nog 26 regionale politiekorpsen, straks is er één nationaal politiekorps, met 10 regionale eenheden. Beide voorstellen zijn nauw met elkaar verbonden. Het kabinet wil dat de gerechtelijke kaart aansluit bij de indeling van politie en Openbaar Ministerie. Dat moet zorgen voor meer effectiviteit en efficiency.
De Eerste Kamer wil al die ingrijpende maatregelen in samenhang kunnen beoordelen en voorkomen dat nu al stapsgewijs onomkeerbare veranderingen worden doorgevoerd. Vandaar dat de nu bij de Senaat voorliggende aanpassingen van de rechterlijke organisatie, nog voordat er een nieuwe rechterlijke kaart is vastgesteld, uiterst kritisch bekeken worden. De Senaat wil in ieder geval niet dat de besturen van rechtbanken straks via allerlei personele unies aan elkaar gekoppeld kunnen worden en er daardoor een verregaande centralisatie in de rechterlijke macht zou kunnen optreden. En de Eerste Kamer eist dat de bevoegdheid nevenlocaties van rechtbanken te openen en te sluiten, een bevoegdheid blijft die bij wet of Algemene Maatregel van Bestuur geregeld wordt en niet wordt overgeheveld naar de Raad voor de Rechtspraak. Duidelijk is verder dat de Eerste Kamer op dit moment niet akkoord gaat met het opheffen van de verplichting dat rechtbanken een aparte sector ‘kanton’ moeten hebben. De kantonrechter behandelt vooral arbeids- en huurgeschillen, en in de toekomst ook consumentenzaken. Over het algemeen is er tevredenheid over de wijze waarop kantonrechters te werk gaan. Die verworvenheid wil de Senaat blijven garanderen, ook in een nieuwe structuur van de rechterlijke organisatie.
De meerderheid van de Eerste Kamer is wel akkoord dat de kantonrechter straks zaken tot een belang van 25.000 euro behandelt. Nu is de bovengrens nog 5000 euro. Bij de kantonrechter is het hebben van een advocaat niet nodig. De SP vindt de nu voorgestelde verhoging van de competentiegrens van de kantonrechter te ruim. Senator Quik daarover: ‘We zijn meer voor een geleidelijke uitbreiding van die competentie. We zijn bang dat veel mensen straks zonder advocaat procederen en dan overgeleverd zijn aan rechtsbijstandverzekeringen, waarvan de kwaliteit onvoldoende bewaakt wordt. Er moeten in ieder geval kwaliteitsregels komen voor dat soort adviseurs, die procederende burgers beschermen. En kantonrechters moeten erop toezien dat mensen die geen advocaat of andere adviseur hebben, zichzelf niet tekort doen en zaken verliezen die ze met goede betgeleiding hadden kunnen winnen.’
Nanneke Quik: ‘De SP heeft in het algemeen grote twijfels of de beoogde schaalvergroting in de organisatie van de rechtspraak tot daadwerkelijke betere kwaliteit van de rechtspraak leidt. Onderzoek laat zien dat de schaalgrootte voor rechtbanken waar het kabinet naar streeft, niet tot de beste rechtspraak leidt. Daaraan gaat de regering voorbij. Wij niet.’
Op 17 mei stemt de Eerste Kamer over de wetsvoorstellen, mits minister Opstelten dan per brief heeft bevestigd dat belangrijke delen van de wet nu niet in werking treden, in afwachting van meer duidelijkheid over de nieuwe gerechtelijke kaart en de nationale politie.