Interview Van Bommel: 'Ik wil geen mensenlevens ruilen voor aanzien'

De SP is tegen de politiemissie naar Afghanistan. Toch is het trainen van Afghaanse agenten onder voorwaarden 'bespreekbaar' voor Harry van Bommel (48). 'De Taliban laten zich niet in Volkswagen-busjes ophalen.' Lees hieronder het interview met Harry van Bommel door Revu.

Door Machiel Rebergen

Het kabinet van VVD en CDA wil politietrainers naar Afghanistan sturen, om een stabiele lokale politiemacht op te bouwen. U bent daar tegen. Waarom? 'Als het alleen zou gaan om het opbouwen van een politiemacht, wil ik daarover nadenken. De politiemissie van de Europese Unie in Afghanistan, Eupol, heeft de SP gesteund. Want dat is een zuivere opleidingsmissie, binnen een opleidingscentrum. Maar er gaan militairen mee.'

Je zult die trainers en rekruten toch moeten beschermen tegen aanvallen. 'Zeker, maar het grote probleem is: Rutte wil militairen meesturen om ze operationeel in te zetten. Ze krijgen gewoon paramilitaire taken. Een 'geïntegreerde missie', noemen ze het. Die militairen gaan als onderdeel van de opleiding búiten de poort met rekruten op missies. Dus: huiszoekingen doen, Taliban-strijders opsporen en aanhouden. De Taliban laten zich niet in Volkswagen-busjes ophalen, dus we komen automatisch weer in gevechtssituaties terecht.'

Als ze geen praktijk-oefening krijgen, klinkt het toch een beetje als Ajax tegen De Merino's laten oefenen, en dan zeggen: morgen tegen Real Madrid. 'Dat argument hoor ik vaak, maar het is een misvatting. Onze eigen militairen zijn opgeleid op de heide in Nederland, en die doen daar hetzelfde werk als in een oorlog. Dan moeten Afghanen dat ook kunnen.'

Is een trainingsmissie voor de SP volstrekt onbespreekbaar? 'Nee. Je zou rekruten ook naar Nederland kunnen halen. Dat hebben de Fransen met Kroaten gedaan. Maar dan staat mijn tweede grote bezwaar nog: als we de missie doen, blijven we de foute Amerikaanse agenda voor Afghanistan steunen, namelijk het land met geweld dwingen een bepaalde vorm aan te nemen. Het bestuur dat we nu in het zadel helpen, is zo corrupt als het maar kan. Tot president Karzai aan toe. Het is op deze manier ongeloofwaardig.'

Stel dat Rutte akkoord gaat met een beperkter mandaat, waarin ze níet buiten de poort op missies gaan, ben je dan bereid het plan te steunen? 'Het debat zal in hoge mate over die vraag gaan. Maar Rutte heeft in zijn brief al duidelijk gezegd dat een pure trainingsmissie zoals Eupol hem niet ver genoeg gaat. Maar als hij dat element laat vallen, ja, dan kunnen we praten. Wat overigens niet betekent dat we onder die voorwaarden automatisch groen licht geven.'

Waarom zet je niet een extra stapje, en zeg je onder die voorwaarden gewoon de steun van de SP toe? 'Omdat mijn andere fundamentele bezwaar – steun aan de foute Amerikaanse agenda en het gebruik van geweld – nog overeind staat.'

Wat als we de rekruten onder begeleiding van Duitsers op missie sturen? 'Het gaat me niet om het gevaar voor onze Nederlanders. Ik maak bezwaar tegen een gevechtsmissie. Door Nederlanders of door Duitsers – omdat dat niet de strategie is die dat land nodig heeft. Het is ook niet bezorgdheid om Afghaanse levens, nee. Het is een afwijzing van de strategie van geweld.'

Onze bondgenoten zullen ons wel laf vinden. 'Nee, dat vinden ze niet. Verhoudingsgewijs hebben we al veel gedaan. Meer dan de Duitsers bijvoorbeeld.'

Ik zag gisteren op CNN beelden van twee mannen die een vrouw afranselden met zwepen. Er zat helaas geluid bij; ze gilde het uit. Dat is toch precies wat een goed opgeleide politiemacht in de toekomst – als de westerse troepen naar huis gaan – moet voorkomen? 'Maar daarom zijn we die oorlog helemaal niet begonnen. We zitten daar om terrorisme te bestrijden. De gevangenissen zitten vol met vrouwen wier man is overleden en die vervolgens een relatie zijn begonnen met een andere man. Dat is evengoed onrecht, maar daar doen westerse troepen niets tegen. Met dat argument zouden we Iran en Pakistan ook moeten aanvallen. Dat onrecht voorkom je niet met oorlog. Daarvoor moet het land cultureel, sociaal, economisch en politiek een ontwikkeling doormaken.'

Die ontwikkeling moet je toch voorlopig borgen met geweld? Anders maak je het de extremisten wel erg makkelijk het land weer in te nemen. Iedereen die vreedzaam aan opbouw probeert te doen, zal onder de voet worden gelopen. 'Vechten is niet de oplossing. Als je één stamoudste doodt, heb je de hele stam tegen – en de volgende generatie ook. Geweld werkt averechts: het zorgt dat gematigde mensen radicaliseren. De enige uitweg voor Afghanistan is de macht delen. Alle partijen moeten een onderdeel zijn van de macht. Kijk, de Taliban is de oorspronkelijke bevolking van dat land. Vijftien a twintig procent is ultra-orthodox, tachtig procent is gematigd. Die moeten de macht evenredig delen. En het deel van die extremisten dat de rest wil onderdrukken, moet je gewoon bestrijden. Daarvoor heeft Afghanistan een leger en politie nodig.'

De boeren die fruit willen verbouwen in plaats van papaver, die hun geliefde zonlicht gunnen en hun dochters een opleiding, laten we die dan niet in de steek? 'Wat we nu doen, is de krijgsheren en het tuig sterker maken: we betalen ze om veilig door hun gebied te mogen voor bevoorrading van onze militairen. We maken die clans sterk, en als we straks vertrekken hebben zij alle wapens en geld – kortom, alle middelen om juist die boeren onder hun macht te brengen. Als we met die steun ophouden, hebben die boeren tenminste nog een kans.'

Je zegt dat Rutte en Verhagen vooral op missie willen om vrienden te blijven met Amerika. 'Ja, er wordt door Amerika ontzettend veel druk op Nederland uitgeoefend. Balkenende mocht aanschuiven bij de G20-vergadering, maar Rutte niet. Het aanzien van Nederland wordt voortdurend in het debat gebracht.'

Is onze internationale reputatie dan geen geldig argument? 'Voor mij niet. Dan zet je mensenlevens in om op een andere podium mee te tellen.'

Tja, zo werkt het in de wereld. 'Klopt, en ik zie de relatie ook wel tussen oorlog en ons aanzien, maar ik vind het verwerpelijk om om die reden oorlog te voeren.'

Denk je dat Rutte en Verhagen uit persoonlijke ijdelheid graag aan die tafel zitten? 'Ik heb gezien hoe Verhagen genóót van de omgang met Hilary Clinton. Hij heeft haar zelfs gekust! De beelden van Balkenende en De Hoop Scheffer bij Bush... beschamende beelden.'

Zo'n hoge moraal hanteren brengt je in de wereld van de internationale politiek niet veel verder, vrees ik. 'Dat kan zo zijn, maar ik wil geen mensenlevens ruilen voor aanzien. Onaanvaardbaar.'

De ijdelheid die je bij Verhagen bespeurt, geldt dat ook voor Rutte? 'Iedereen wil graag met Obama aan tafel zitten. Ik ook. Tegelijk geloof ik dat hij oprecht de positie van Nederland in gedachten heeft. Hij vreest dat we de risee van de Navo worden.'

Als de Russen ons in pakweg 2019 aanvallen, zal ik blij zijn dat Rutte de Amerikanen in 2011 gepaaid heeft. 'In dat geval geldt gewoon artikel 5 van het Navo-verdrag: een aanval op één is een aanval op allen.'

De stem van GroenLinks – dat nog twijfelt – zal doorslaggevend zijn of het allemaal doorgaat. Wat doe je om (GL-lijsttrekker) Jolande Sap te verleiden? 'Ik houd haar voor dat dit niet de missie is waar GroenLinks en D66 om gevraagd hebben toen ze het idee voor een trainingsmissie indienden. Ze vroegen om een trainingsmissie, maar krijgen de gevechtsmissies en de bommenwerpers er gratis bij. Dingen waar ze niet om gevraagd hebben.'

Ze worden gefopt door Rutte? 'Rutte wil GroenLinks een poets bakken, ja. Het plan voldoet voor een deel aan hun wens, maar voor een groot deel ook niet.'

Publicitair gezien kan GroenLinks de partij worden die met succes in opstand kwam tegen dit kabinet. Jaloers? 'Helemaal niet. Ik denk dat dit GroenLinks schade kan berokkenen. Door zo openlijk te twijfelen, geef je aan dat je zomaar 'ja' had kunnen zeggen. Het is wel zo dat de PvdA, toen ze twijfelden over verlenging van de missie in Uruzgan, veel media-aandacht kreeg. En nu krijgt GroenLinks de aandacht.'

Misschien moet je wat meer twijfelen. 'In dat geval: liever geen aandacht, dan dat mensen denken dat ik bereid ben een foute oorlog te steunen.'