Bosnië kiest maar blijft verdeeld
Vijftien jaar na het einde van de Bosnische burgeroorlog blijft het Balkanland ernstig verdeeld. Het zondag nieuw gekozen driekoppige presidentschap is het fundamenteel oneens waar Bosnië naartoe moet: meer staatkundige eenheid of eerder een feitelijke opdeling, waarbij de Bosnische Serviërs hun eigen weg gaan. SP-senator Tiny Kox, leider van de verkiezingswaarnemingsmissie van de Raad van Europa, constateert dat de verkiezingen goed verliepen maar de politieke verdeeldheid het land structureel blijft ondermijnen en de Europese integratie ervan ernstig belemmert.
Op een persconferentie maandagmiddag in Sarajevo prees Kox de inwoners van Bosnië voor hun kalme deelname aan de verkiezingen. Procesmatig verliepen die in het algemeen goed. Maar, zo waarschuwde hij, 'fundamenteel klopt het niet dat het Bosnische kiesrecht gekoppeld is aan woonplaats en etniciteit.'
Die merkwaardige regeling vindt zijn oorsprong in het verdrag van Dayton. Dat maakte in 1995 een einde aan de in 1992 begonnen bloedige burgeroorlog tussen Serviërs, Bosniakken en Kroaten. Daarin vielen meer dan 100.000 doden, onder wie duizenden inwoners van Srebrenica. Het Daytonverdrag bedacht ingewikkelde constructies om de strijdende partijen onder internationale druk tot enige samenwerking te dwingen. Dat leidde tot een uiterst complexe en instabiele staat en ernstige beperking van het kiesrecht van inwoners. Wie zich niet tot een van de drie grootste etnische groepen bekent, kan zich niet verkiesbaar stellen voor het driekoppige nationale presidentschap. Wie in het ene landsdeel woont, kan niet stemmen op een kandidaat in het andere deel.
De Tweede en Eerste Kamer van Bosnië worden voor een belangrijk deel op etnische basis ingericht. In december vorig jaar veroordeelde het Europees Mensenrechtenhof deze regeling als fundamenteel strijdig met het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens van de Raad van Europa. Bosnië is nu verplicht de belemmeringen weg te halen maar de leidende politieke partijen zijn tot nu toe niet in staat om daarvoor uiterst lastige knopen door te hakken.
Gevraagd door Bosnische media naar wat de gevolgen zullen zijn als dat ook na de verkiezingen niet gebeurt, zei de SP-senator dat het niet het juiste moment was om over eventuele sancties te spreken: 'De verkiezingen van gisteren waren dusdanig dat het Bosnische volk daar trots op mag zijn. Tegelijkertijd mogen we nu van de Bosnische politici verlangen dat zij eindelijk gaan handelen en de kiesregels in het land in overeenstemming brengen met de standaard van de Raad van Europa.' Wel wees hij erop dat binnenkort de parlementaire assemblee van de Raad van Europa, waarvan ook Bosnië lid is, zich zal buigen over de verkiezingen en welke vooruitgang daarna wel of niet geboekt wordt: 'In gesprekken met de politieke partijen is duidelijk gemaakt dat we geen eeuwigheid hebben om problemen aan te pakken. Lidstaten van de Raad van Europa moeten vonnissen van het Mensenrechtenhof uitvoeren. Dat is geen kwestie van 'of', hooguit van 'hoe en wanneer'. Iedereen hier begrijpt dat heel goed – het is nu zaak daarnaar te handelen. Snel en doortastend.'
De voortdurende tegenstellingen blijven een ernstige bedreiging van de stabiliteit van Bosnië en de Balkan. Zondag verklaarde de nieuwgekozen president van het Servische landsdeel Dodik dat hij zo nodig zijn deel zou afscheiden, als er niet tot goede afspraken met anderen gekomen kon worden. Dodik, eerder minister-president van het Servische deel van Bosnië verwijst graag naar Kosovo en claimt dezelfde rechten op eventuele onafhankelijkheid. In de verkiezingscampagne bepleitten ook enkele Bosnisch-Kroatische partijen een verdere opdeling van het land in drie etnische gebieden: Servisch, Kroatisch en Bosniak.
Hoewel het verkiezingsproces goeddeels naar behoren verliep, stelt de Bosnische Kiesraad wel een onderzoek in naar een onwaarschijnlijk hoog aantal ongeldige stemmen, met name in het Servische deel.