Raad van Europa: grote zorgen over Bosnië-Herzegovina
Vijftien jaar na het einde van de Bosnische oorlog (1992 – 1995) gaan de inwoners van Bosnië en Herzegovina op 3 oktober naar de stembus. Over twee weken mogen zij een nieuw nationaal parlement, twee deelstaatparlementen en presidenten voor het land en de deelstaten kiezen. 'Meer dan de helft van de kiezers dreigt echter thuis te blijven. Vijftien jaar na verschrikkingen als in Srebrenica is het vertrouwen in de toekomst minimaal,' aldus SP-senator Tiny Kox. Hij leidt de missie van de Raad van Europa die het verkiezingsproces observeert. In de afgelopen week bezocht hij het land en sprak met een groot aantal betrokkenen bij de aanstaande verkiezingen.
De Bosnische oorlog kostte meer dan 100.000 inwoners het leven en verwoestte het land en de samenleving. Vijftien jaar later zijn de sporen nog overal zichtbaar. Het land is bezaaid met begraafplaatsen, kogelgaten zijn nog overal zichtbaar en van samenleven komt weinig terecht. Kox: ‘Het land is gesplitst in twee deelstaten, de Servische republiek en de Bosnisch-Kroatische Federatie. Die hebben weinig met elkaar gemeen. De politieke partijen in de republiek willen zoveel mogelijk los van de centrale regering en het nationale parlement in Sarajevo. De politieke partijen in de federatie willen juist een meer gecentraliseerde en unitaire staatsvorm.’ De erkenning van Kosovo als onafhankelijk land door de meeste westerse landen, waaronder Nederland, lijkt het nationalisme in de Servische republiek een krachtige injectie gegeven te hebben, constateert Kox: ‘Politici in het Servische deel van het land speculeren soms openlijk op afscheiding en willen in ieder geval geen enkele bevoegdheid die de republiek nu heeft, inleveren bij het centrale gezag. De politieke partijen in het andere deel, de Bosnisch-Kroatische Federatie, eisen precies het tegenovergestelde. Daardoor komt er niets terecht van een hoogstnoodzakelijke herziening van de Grondwet, die door de Raad van Europa wordt geëist en onlangs door het Europees Mensenrechtenhof is bevestigd. Dat gaat ten koste van de bestuurbaarheid van het land, terwijl er zoveel te doen is om het lot van de mensen te verbeteren. Een kwart van de bevolking zit onder de armoedegrens, een kwart er maar net boven.’
Tijdens een afsluitende persconferentie in Sarajevo maakte de SP-senator melding van enkele positieve en negatieve waarnemingen: ‘De campagne verloopt tot nu toe vreedzaam. De meeste betrokkenen denken dat de verkiezingen zelf redelijk vrij en eerlijk zullen verlopen. Er is veel vertrouwen in de nationale Kiesraad en in de internationale waarnemers. Minder positief is het dat de politieke toon eerder op confrontatie dan samenwerken is gericht. Verder bestaan er twijfels over de vrije toegang van alle partijen tot de media. Het is ondoorzichtig hoe politieke partijen hun campagnes bekostigen. En er is vrees dat er bij het stemmen tellen eenvoudig frauduleuze handelingen kunnen worden gepleegd.’ De delegatieleider deed een dringende oproep op alle partijen zich rekenschap te geven van het belang van de aanstaande verkiezingen en de absolute noodzaak daarna daadwerkelijk tot constitutionele hervormingen en maatschappelijke vooruitgang te komen. De waarnemers van de Raad van Europa gaan op eind september terug voor het observeren van de verkiezingen die op zondag 3 oktober plaatsvinden.