Roemer: ‘De PvdA voelt onze hete adem in de nek’

Voor de kandidaat-lijsttrekker van de SP is het duidelijk: een sterke SP is ook in het voordeel van iedereen die de PvdA aan haar verkiezingsbeloften wil houden: 'Met heel veel dingen in het PvdA- programma ben ik erg blij. Als ze zeggen dat ze van de WW af willen blijven, dan omarm ik dat. Maar hoe snel lever je principes ergens voor in? Houdt de PvdA dit keer wat langer vast aan dingen die ze zeggen?' Dat zegt Emile Roemer vandaag in een interview met Douwe Douwes en Kim van Keken van de Volkskrant.

Foto Suzanne van de Kerk/SP

Mooie stropdas.

Roemer bestudeert zijn lichtpaarse das met ornamenteel bloemendesign. ‘Jawel hè. Ik vind deze heel mooi.’

Wel atypisch SP, zo’n stropdas.

‘Laat ik dáár dan maar eens flink verandering in brengen.’

Moeten alle socialisten een das om?

‘Iedereen moet lekker aantrekken waar die zich happy in voelt. Ik vind dit hartstikke lekker.’

Gaat u ook zo netjes gekleed naar de fabriekspoorten?

‘Ja.’

Wordt u dan niet aangezien voor manager in plaats van stakingsleider?

‘O ja! Ik kwam aan bij de stakende schoonmakers op het Centraal Station in Utrecht en het eerste dat iemand over me zei was: is dat iemand van de NS? Als ze mijn kop erboven zien, komt het vanzelf wel goed.’

Enkele weken geleden was Emile Roemer (47) nog een onbekend Kamerlid – met de, voor Haagse begrippen, pretportefeuille Verkeer en Waterstaat. Na het plotselinge vertrek van Agnes Kant is de Grote Onbekende ineens beoogd lijsttrekker van de SP.

In de aanloop naar de verkiezingen moet Roemer bekend worden. Hij toont een interview over de hypotheekrenteaftrek in de Story, laatst zat hij in een jolig BNN-programma, binnenkort komt de Libelle. Volkskrant-columnist Ronald Giphart en schrijver/dichter Bart Chabot staan al trappelend in de gang. Chabot doet een ‘Tel Sell-achtig dingetje’ voor Pauw en Witteman met het nieuwe gezicht van de Socialistische Partij.

U moet bekend worden. Hoe ver gaat u?

‘Ik word nooit een Waku Waku-politicus. De SP en onze idealen moeten bekend worden. Als ik spelletjes wil doen, ga ik thuis een potje kaarten met mijn dochters. Ik ben de politiek ingegaan om dingen te verbeteren. Om een mening te geven, debatten aan te gaan. Iedereen die dat wil, is van harte welkom.’

Uw voorgangster Kant ging ook voor de inhoud. Zij werd toch op het ontstane beeld afgerekend.

‘Daar zeggen jullie iets. Precies.’

Hoe gaat u dat voorkomen?

‘Ik zeg nooit nooit. Ik zit er nog maar een paar weken. Er kan je altijd iets overkomen. Dat kan. Er kan een beeld ontstaan. Maar er zijn ook een heleboel politici die dat niet overkomt. Waarom zou ik daar niet bij horen?

‘Je weet dat je een risico loopt . God, ja dat kan. Maar daar ga je niet van wakker liggen. Je kunt het voorkomen door gewoon jezelf te blijven. Als mensen je dan niet zien zitten, nou ja, dan ben je gewoon niet goed genoeg. Klaar. Dit is een keihard vak. Als je daar niet tegen kunt, moet je iets anders gaan doen.’

Voor de buitenwereld is Roemer wellicht onbekend. Binnen de partij draait hij al een tijd mee. Als actievoerder, gemeenteraadslid, wethouder en Kamerlid. De laatste jaren behoorde hij al tot de inner circle. Als vertrouweling van Jan Marijnissen, SP’er van het eerste uur, en Agnes Kant.

Op zijn 18de werd hij lid van de SP. Toen nog een klein clubje. Zeker in Boxmeer. ‘Ik was dat straatmanneke dat actie voerde. Ik ben altijd een SP’er geweest’, zegt Roemer. Al stemden zijn ouders KVP – de partij die later opging in het CDA.

Heeft u uw ouders ervan kunnen overtuigen om ook op de SP te stemmen?

‘Jawel. Stiekem wel, volgens mij. Ik kan dat niet meer navragen. Ze waren zeker supertrots, vooral mijn vader. Dat was toch wel een behoorlijk sociaal ingestelde rode rakker. In discussies met mij ontkende hij dat altijd. Maar als ik op verjaardagsfeestjes een gesprek mee zat te luisteren, dacht ik vaak: man, je bent nog roder dan ik.’

Hoe kwam u bij de SP?

‘In verkiezingstijd hing bij ons een poster van het CDA bij het raam. Van mijn moeder. Ik zag dat SP’ers bij ons in de straat kwamen, maar die belden alleen aan bij de buren. Toen dacht ik: verrek, ze slaan ons huis over omdat die CDA-poster hier hangt. Sodemieter op! Ik heb de deur opengesmeten: hallo, hier wonen meer mensen dan alleen maar CDA’ers!

‘Ja, toen was ik lid.’

Wat trok u in die club?

‘Dat je ze op straat tegenkwam. Niet alleen kletsen, maar ook dingen oppakken en dan actie. Gewoon hupsakee. Ernaar toe lopen, oppakken en aanpakken. Ik ben nooit een filosoof geweest,. Dat betekent niet dat je jezelf niet steeds meer verdiept, een visie op de maatschappij ontwikkelt. Maar dat is wat anders dan de partijfilosoof zijn.’

De SP was vooral een actiepartij. Was het niet handiger om op straat te kunnen zeggen: wij zitten ook in de gemeenteraad?

‘Dat was begin jaren tachtig helemaal niet aan de orde. We probeerden het ideeëngoed van de SP te verspreiden. Eén keer haalden we ongelooflijk veel handtekeningen tegen de kruisraketten op. We gingen samenwerken met de PvdA en de PSP (later opgegaan in GroenLinks, red). Ik geloof dat de FNV ook mee zou doen.

‘De ene club had twee man, de andere club ook. Wij kwamen met twintig man. De SP was toch de enige die straatmensen leverde, dus konden we ook wel de gemeenteraad in, dachten we.

‘In 1990 deden we mee. Een drama. We haalden 124 stemmen. Vier jaar later deden al die zittende partijen lacherig toen wij weer op de lijst stonden. Maar ik wist dat de verhoudingen inmiddels anders lagen. Mensen dachten: die anderen kunnen allemaal wel kletsen, maar deze club zie je tenminste. Je zag het ledenaantal stijgen.

‘Je haalt je motivatie niet uit verkiezingen. Die haal je uit al die acties en hulpdiensten, de gezichten van mensen als je iets voor mekaar hebt gekregen.’

En ondertussen was u leraar in het basisonderwijs. Was dat niet te veel van het goede?

‘Ongeacht welk vak je erbij doet, is het veel werk. De uren die je vrij kunt maken, besteed je eraan. Maar als je met je snufferd altijd overal vooraan wilt staan, ja, dan zijn het heel wat uurtjes.’

Dat zat erin vanaf het begin? Willen aanvoeren, ook willen leiden?

‘Ja, dat overkomt je.’

U trekt het ook een beetje naar u toe natuurlijk.

‘Natuurlijk. Ja. Als het niet in je zit, dan gebeurt het ook niet.’

Het was dus ook logisch dat u wethouder werd?

‘Ja.’

Het was ook logischdat u in Boxmeer met de VVD ging onderhandelen?

‘Boxmeer was op dat moment landelijk nieuws. We waren vrijwel onbestuurbaar door allerlei grote problemen en twee herindelingen. Op de verkiezingsavond van 1998 heb ik meteen naar buiten toe gekakeld: wij zijn de grootste partij, morgen nodig ik alle lijsttrekkers en fractievoorzitters uit voor een oriënterend gesprek. Ik heb mezelf als formateur gelanceerd.

‘Ik had een goed gesprek met de VVD. Waar komen we uit? Waar wordt het moeilijk? Daar hebben we gewoon praktische afspraken over gemaakt. Nou ja, de dingen waar we niet uitkwamen, hebben we aan de meerderheid van de raad overgelaten. We hebben met de VVD een prima coalitie gevormd.’

In 2006 was de SP snel uitgepraat toen er landelijk werd geformeerd. Er kwam een coalitie van CDA, PvdA en ChristenUnie. Ondanks de enorme winst voor de SP: van 9 naar 25 zetels.

‘Het was hartstikke duidelijk dat het CDA niet wilde dat er een coalitie kwam waarin zij met de twee linkse partijen PvdA en SP moest samenwerken. Als een van de twee vervolgens heel makkelijk zegt: nou, oké. Dan kunnen wij als SP roepen en schreeuwen wat we willen. Dan wordt het een heel lastig verhaal.

‘Maar dat ziet de buitenwereld niet. Ik denk dat we ons daarop een beetje verkeken hebben. Wij hebben te snel gezegd: we gaan er geen circus van maken. Als dit niets uithaalt, dan gaan we Nederland nog niet drie weken aan het lijntje houden voor de schone schijn. Daarom stopte de SP met formeren. Dat hebben veel mensen niet begrepen.’

Het beeld dat SP-leider Jan Marijnissen wegliep. En teleurgestelde kiezers, omdat de socialisten niet gingen regeren.

‘Ja, dan geef je andere partijen nog extra de kans om dat te zeggen.’

Gaat u dan straks wel drie weken toneel spelen, als dat zo uitkomt?

‘Ik heb hier wel van geleerd. Ik weet niet hoe het loopt, met wie ik aan tafel zit.’

De PvdA slaat in zijn programma linksaf: een toptarief, wat afstand van marktwerking in de zorg. Baart u dat zorgen?

‘Nee hoor, integendeel. Waarom is de PvdA met zoveel punten aardig naar links gekomen? Omdat ze onze hete adem in de nek voelen.

‘Maar een aantal leuke dingen, enigszins vaag, hier en daar in hun programma, wil nog niet zeggen dat dit na 9 juni ook beleid wordt. Daarvoor ken ik de PvdA lang genoeg. Als wij helemaal zouden wegvallen aan de linkerkant, hebben ze geen enkele reden meer om naar links te kijken. Dan krijg je die hele ruk naar rechts weer, en leveren ze alles in als sneeuw voor de zon.

‘Dat is ze namelijk al zo vaak overkomen. Als ik mijn hand uitsteek naar Cohen, zegt PvdA’ster Albayrak daags daarna in jullie krant dat het net zo goed kan met het CDA. Dan denk ik: mensen, álsjeblieft, daar heb je hem al.’

Gaat de SP dan alleen regeren als er een linkse meerderheid is?

‘Nou, het moet wel aardig links georiënteerd zijn. Het worden de belangrijkste verkiezingen in dertig jaar. Er ligt een enorme bezuinigingsopdracht. Partijen hebben hun mond vol van hervormingen, flexibilisering. In gewoon Nederlands is dat bezuinigen met de botte bijl.

‘Er moet bezuinigd worden, dat ontkent geen enkele partij. Die overheidsfinanciën moeten wij op orde krijgen. Dan heb je de keuze: wil je dat rücksichtslos in vijf jaar doen, of neem je wat langer de tijd?’

U stelt 10 miljard euro bezuinigen voor, dat is ook niet niks.

‘Dat is wat anders dan 20 miljard. Dat is het eerste waar je een keus hebt. Vervolgens: waar ga je dan op bezuinigen? De mensen moeten straks verschrikkelijk goed kijken. Sommige partijen zeggen wel: de miljarden die we daar halen, dat is eigenlijk al besloten, we kunnen niet meer terug. Dat is echt klinkklare onzin.

‘Alles, van AOW tot hypotheekrenteaftrek, en van JSF tot zorgpremie, moet nog worden bepaald. Dat komt na 9 juni op tafel. ’

Alleen jullie en de PVV zijn tegen de verhoging van de AOW-leeftijd.

‘Ik heb nog geen plan op tafel zien liggen dat een meerderheid heeft. Ik dwing partijen mee te denken: wat is nou het probleem? Op dit moment zijn een miljoen mensen niet aan het werk, om meerdere redenen. Een miljoen mensen! Omdat ze zijn opgebrand voor hun 65ste, omdat ze geen werk kúnnen vinden, wajonger zijn, of ervoor kiezen om thuis te zijn. ’

‘Als we nu pas 15 procent van de 62-jarigen aan het werk hebben, betekent een verhoging van de AOW-leeftijd dat veel mensen de armoede induiken. Op straat vraag ik: kun jij je voorstellen dat een 66-jarige jou op de pot zet omdat je een hernia hebt?’

Die verpleegster kan toch administratief werk doen?

‘Dan hebben we straks 2 miljoen administrateurs in de zorg.’

Nu chargeert u.

‘Als je de discussie aangaat wat een zwaar beroep is, wordt dat lijstje snel akelig lang. Moet je dan als 60-jarige Schoevers gaan doen? Dit is gewoon een heel ordinaire bezuiniging om makkelijk 4 miljard binnen te halen.’

Voor sommige mensen is het snijden in de hypotheekrenteaftrek een ordinaire bezuiniging.

‘Die vind ik niet ordinair, maar het is wel een forse bezuiniging. We garanderen een aftrek tot 350 duizend euro voor iedereen, ook al heb je een kast van een huis. Dat is betrouwbaar, wij garanderen een heleboel zekerheid. Dat is belangrijk in crisistijd.’

Het is de eerste keer dat de SP gaat bezuinigen in zijn program. Dat zie je de socialisten in Frankrijk niet gauw doen.

‘Ik spreek namens de SP, niet voor kameraden waar dan ook in de wereld. Wij zijn behalve socialist ook realist. Ik ben ook wethouder Financiën geweest in een periode dat er 10 procent moest worden bezuinigd. Daar ben ik niet voor weggelopen, en we hebben de ozb niet verhoogd.’

Hoe bezuinigde de SP-wethouder dan wel?

‘Veel snijden in eigen vlees en principiële keuzes maken. Wat is nou het belangrijkste? Rozenperkjes zijn hartstikke mooi, maar die moet je wel elke week schoffelen. Als je gras inzaait, dat scheelt wel. Dan kunnen we het geld dat overblijft, gebruiken om het jeugdhuis open te houden.’

Wat zijn eigenlijk de grootste verschillen tussen de SP en PvdA?

(lange stilte) ‘Het ligt eraan wat ze schrijven of wat ze doen. Ze schrijven nu dat ze een pas op de plaats maken met marktwerking in de zorg. Recent hadden wij een voorstel in de Kamer met die strekking. Twee maanden later trok de PvdA zijn steun in. Dat maakt mij heel voorzichtig.

‘Het grootste verschil is nog steeds dat zij denken, sterker dan wij, dat er plaats is voor de markt in de publieke sector. Dat geldt voor het openbaar vervoer, het onderwijs, de zorg.

‘Met heel veel dingen in het PvdA- programma ben ik erg blij. Als ze zeggen dat ze van de WW af willen blijven, dan omarm ik dat. Maar hoe snel lever je principes ergens voor in? Houdt de PvdA dit keer wat langer vast aan dingen die ze zeggen?’

Is het des PvdA’s om te draaien?

‘Ik ga uit van het goede van de mens. Er zitten weer nieuwe mensen, dus ik wacht het af. Bij Wouter Bos vond ik dat wel. Die stond ook nooit open, ook niet achter de schermen, voor inhoudelijke samenwerking met de SP. Ik heb een beetje de indruk dat Job Cohen daar minder strak in zit.’

U wordt gezien als bruggenbouwer. Gaat de SP ook meer samenwerken?

‘Ik ga niet de polonaise lopen door Nieuwspoort (sociëteit voor politici en journalisten, red).’ Maar als je er steeds meer toe wilt doen, zul je ook bruggen moeten bouwen. Niet alleen hier, inDen Haag, maar ook buitenshuis: vakbonden, belangenverenigingen. Dat moet je vooral nooit voor de camera’s doen.’

Waarom bent u de beoogd lijsttrekker geworden? En niet Harry van Bommel? Die is veel bekender.

‘Harry wilde niet. We vonden dat een nieuwe lichting moest opstaan. Er waren drie of vier mensen die aan het profiel voldeden. Dan kijk je elkaar in de poppetjes van de ogen. Iemand moet opstaan. Ik zei dat ik het thuis ging voorstellen, toen deden de anderen het niet. Er zitten geen egotrippers bij ons. De partij moet mij maar neerzetten waar ik het best floreer.’

U moet wel ijdel zijn om dit te willen.

‘Je moet wel lef hebben, dat is iets anders.’