'Bankiers bedankt, toezichthouders bedankt'

Vandaag bespreekt de Tweede Kamer met het kabinet de najaarsnota, hierbij staat de vraag centraal in hoeverre de begroting van de regering moet worden bijgesteld. SP-woordvoerder Financiën Ewout Irrgang vindt dat bezuinigen nu erg dom zou zijn, hij bepleit juist investeringen in de economie. Maar hij richtte zijn pijlen ook op “falende, graaiende, en tot nu toe bijzonder hooghartige bankiers”.

De bijdrage van de SP aan de eerste termijn van het debat:

‘Wij zijn nu allen Keynesianen”, zei de toenmalige Amerikaanse president Richard Nixon in 1971. Achteraf gezien stond de wereld toen aan de vooravond van een conservatieve revolutie die begon met Thatcher en Reagan maar ook in Nederland wortel schoot met de kabinetten Lubbers, Kok, en Balkenende.

Wereldwijd zien we nu de wonderbaarlijke terugkeer van John Maynard Keynes. Voor een deel lijkt dat het terugslingeren van de ideologische pendule waarvoor het hoog tijd was na dertig jaar rechts radicalisme. Het is tenslotte het rechtse radicalisme geweest dat met de ongebreidelde liberalisering van de financiële markten de aanzet gaf tot de huidige financieel-economische crisis.

Maar tegelijkertijd heeft de wonderbaarlijke terugkeer van Keynes ook te maken met de aard van de crisis waarop Keynesiaans beleid logischerwijs het antwoord is.

Voor het eerst in de geschiedenis heeft de wereld te maken met een mondiale bankencrisis waardoor een mondiale kredietcrisis plaatsvindt.

Voor het eerst in de geschiedenis komen alle belangrijke economieën exact tegelijkertijd in een recessie terecht.

Voor het eerst in de geschiedenis gaan overal ter wereld tegelijkertijd consumenten minder kopen en stoppen bedrijven met investeren.

Het probleem is dus niet dat er te veel vraag is, er is meer dan voldoende productiecapaciteit in de wereld.

Het probleem is dat er te weinig vraag is. Daarom sluiten overal op de wereld fabrieken hun poorten, met nog minder vraag als gevolg van verlies van inkomen door werkloosheid als gevolg. Een vicieuze cirkel die leidt van recessie naar depressie.

Het is een levensgevaarlijke situatie die zich nog nooit eerder heeft voorgedaan. Tegelijkertijd dreigt de monetaire politiek van de centrale banken weinig meer te kunnen doen.

In de VS is de rente gisteren al tot bijna nul procent verlaagd, Europa zou binnen een half jaar kunnen volgen. Centrale banken kunnen dan alleen nog maar de bankbiljettenpers aanzetten, een relatief extreme maatregel.

In een dergelijke situatie moet dus niet de monetaire politiek maar begrotingspolitiek door middel van een wereldwijde verhoging van de overheidsuitgaven soelaas bieden. Het IMF beveelt een pakket van 2% BBP aan.

De nieuwe Amerikaanse president Obama belooft forse maatregelen, de Engelsen nemen forse maatregelen, net als de Fransen. In Europa wordt een onderlinge afspraak gemaakt om gezamenlijk met pakketten van ruim 1% BBP te komen, in te vullen door de lidstaten zelf.

Wij profiteren als kleine open economie sterk van al die buitenlandse stimuleringspakketten. Maar deze minister laat het er zelf nogal bij zitten. Wat creatief boekhouden met maatregelen die je grotendeels toch al van plan was te nemen en dat noem je dat een pakket van 6 miljard.

Volgens de Brusselse Bruegel denktank heeft Nederland met 0,21 procent een van de kleinste stimuleringspakketten van Europa. Wij zijn met andere woorden de aso’s van Europa. Wel profiteren maar niet betalen. Hoe zit dat, minister Bos?

Ik vraag dat ook omdat, terwijl heel Europa Keynes weer omarmt, in Nederland aangevoerd door CDA en VVD een discussie wordt gevoerd over bezuinigen. Het is de wereld op zijn kop.

En hoe verhoudt dat zich eigenlijk met de Europese afspraken over stimulering? Niet toch? Vindt Bos de Nederlandse discussie over bezuinigen eigenlijk een gezond signaal naar consumenten en bedrijven? Dat is ze nu ook nog bezuinigingen van de overheid moeten gaan vrezen?

De Najaarsnota is normaal gesproken een relatief ondergeschikte nota over de stand van de overheidsfinanciën over het lopende begrotingsjaar. Dat lopende jaar is half december toch al bijna voorbij. We kunnen nu rustig spreken van de meest spannende najaarsnota ooit. De staatsschuld schiet met 80 miljard omhoog. En ondanks de financiële crisis zien we nog één zwanenzang van het begrotingsoverschot voordat het begrotingstekort terug is om voorlopig niet meer weg te gaan.

De financiële crisis heeft de belastingbetaler tot nu toe geen 80 miljard euro gekost. Tegenover de 80 miljard aan extra schulden staan ook extra bezittingen die bovendien inkomsten opleveren zoals in de Najaarsnota terecht opgemerkt wordt.

Maar uit de Najaarsnota blijkt ook dat de hulp van Bos voor de banken naar verwachting volgend jaar netto 469 miljoen euro kost. Bijna een half miljard euro. Dat is 65 euro per huishouden.

Falende, graaiende, en tot nu toe bijzonder hooghartige bankiers zijn door minister Bos gered en daarvoor betaalt iedere Nederlandse familie of ander huishouden in 2009 vijfenzestig euro. Bankiers bedankt. Toezichthouders bedankt.