Gevangenisstraf draagt bij aan recidive
“Uit onderzoek is gebleken dat gevangenisstraf op zichzelf bijdraagt aan het opnieuw in de fout gaan. Het is een criminogene factor, en zeven op de tien ex-gedetineerden gaat na vrijlating binnen vijf jaar weer in de fout. De vraag is dan ook: wie wordt er beter van de gevangenis? Psychologen, gedragstherapeuten, andere wetenschappers zeggen het eigenlijk allemaal: niets doen met de gedetineerde in de periode van detentie leidt tot verdere ellende”, zei SP-Kamerlid Krista van Velzen tijdens de behandeling van de justitiebegroting. Lees haar volledige bijdrage hieronder.
Volstrekt in strijd met dit uitgangspunt is de laatste jaren stevig bezuinigd op het dagprogramma in gevangenissen. Ook op arbeid en onderwijs is gekort, zo hoor ik in de praktijk. Aan onderwijs wordt in gevangenissen weinig gedaan. Alleen wat basisonderwijs, taal, rekenen en een cursusje Nederlands voor buitenlanders. Dat is wat ik hoor uit de praktijk. Ik heb gevangenisonderwijzers gesproken die het idee hebben dat zij bezig zijn met een soort sterfhuisconstructie; dat zij langzaam wegbezuinigd worden. Uit de statistieken die ik in bezit heb, blijkt dat in de periode tussen 2002 en heden meer dan 31 procent van het aantal onderwijsplaatsen is wegbezuinigd. Dat, terwijl onderwijs nu juist bij uitstek de capaciteiten en mogelijkheden van mensen vergroot en perspectief kan bieden. Ik zie dat volgend jaar het definitieve onderwijsprogramma vormgegeven zal worden. Ik vraag de staatssecretaris of dit een kentering wordt of een verdere uitholling van het onderwijs in detentie. Ik vraag ook of de staatssecretaris bereid is om het aantal onderwijsplaatsen weer op te trekken en om dat, om te beginnen, op het niveau van 2002 te brengen. Is zij bereid om mijn suggestie te volgen om het aantal contacturen onderwijs als een recht vast te leggen in de wet? Graag een reactie op deze vraag.
Wij verwachten dat gedetineerden na vrijlating weer gaan werken, en wel het liefst zo snel mogelijk. Volgens mij is het goed om hier al tijdens de detentie mee te beginnen: wennen aan een dagritme, het leren van een arbeidsdiscipline kan de kans op herhaling van strafbare feiten verkleinen. Maar in de praktijk blijkt dat er te weinig aanbod is van arbeid. Inrichtingen zijn afhankelijk van het aanbod van de commerciële sector en zij vissen allemaal in de zeer beperkte vijver waar ook tbs-klinieken en sociale werkplaatsen in vissen. Mijn voorstel is dan ook: laat gedetineerden producten maken voor de overheid, bijvoorbeeld uniformen voor defensie. Ik heb vernomen dat in het verleden het briefpapier van het ministerie van Justitie in gevangenissen werd gemaakt. Waarom is dat eigenlijk afgeschaft? De overheid kan een hoop werk creëren en in plaats van het uit te besteden aan de commerciële sector, dit werk door gedetineerden laten doen. Dat lijkt mij een win-winsituatie. Graag een reactie hierop.
Meerpersoonscelgebruik Ook voor het jaar 2009 is weer een forse bezuiniging aangekondigd op het gevangeniswezen. Het meerpersoonscelgebruik wordt uitgebreid. De SP-fractie heeft daar bezwaren tegen, en zij bevindt zich daarbij in goed gezelschap van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming en het antifoltercomité van de Raad van Europa. Het was altijd bedoeld als een noodmaatregel, maar met de gigantische hoeveelheid cellen die nu leegstaan, is die noodmaatregel helemaal niet meer nodig. Het is voor veel gedetineerden, en met name de groep kwetsbare gedetineerden, helemaal geen geschikte maatregel. Veel van de huidige cellen zijn te klein en meerpersoonscelgebruik leidt tot hogere werkdruk bij het personeel. Ik heb dan ook een amendement ingediend om die bezuinigingen weer terug te draaien en om juist extra personeel aan te trekken, want er moet meer dagprogramma geboden worden en er moet ook meer contact zijn tussen de bewaarders en de gedetineerden, omdat dit een positief effect heeft. Dat weet de staatssecretaris ook. Vandaar mijn voorstel voor extra personeel. Ik krijg graag een reactie hierop van de staatssecretaris.
Nazorg aan gedetineerden Al jaren wordt ons beloofd dat nazorg een keer goed geregeld zal worden, maar de praktijk wijst uit dat dit nog steeds niet het geval is. Veel gemeenten nemen hun verantwoordelijkheid niet. Dat zegt de VNG recent in een persbericht en ook Exodus wijst erop, dat gemeenten daar geen geld voor hebben. Ik vraag de staatssecretaris of zij de regie over de nazorg ofwel gewoon terug wil nemen ofwel er voor wil zorg dragen dat er een specifieke pot met geld aan nazorg besteed gaat worden, want het is niet fair om ex-gedetineerden bij krappe budgetten te laten concurreren met mensen die huishoudelijke zorg nodig hebben of met gehandicaptenvervoer. Dat zit natuurlijk allemaal in dat potje Wmo. Graag een reactie hierop van de staatssecretaris.
Ik wil de aandacht van de staatssecretaris vragen voor een prachtig project, huisbewaring voor gedetineerden. Het is een van haar ambities om juist te voorkomen dat gedetineerden dakloos raken. In Amsterdam wordt daarmee gewerkt door de stichting BONJO. Dat levert goed resultaat op. Ik vraag de staatssecretaris of zij, in overleg met haar collega van VROM, wil overleggen met de koepel van woningbouwcorporaties, Aedes, om dit initiatief ruim baan te geven.
Het is een win-winsituatie voor mensen die kortdurend een woning zoeken, bijvoorbeeld studenten, om gedetineerden niet dakloos te laten worden. Het is dus helemaal positief. Ik vraag aandacht voor de situatie van Gezin in Balans. Ik heb een amendement ingediend voor extra financiering. Ik krijg graag een reactie van de staatssecretaris daarop. Er ligt een brief van GGZ, waarin staat dat er te weinig geld is voor zorg voor jongeren met ernstige gedragsproblemen. Men vraagt 14 mln. omdat men de gedragsbeïnvloedende maatregel die door de rechter wordt opgelegd, niet kan uitvoeren. Dat is natuurlijk heel ernstig. Ik vraag de staatssecretaris om een structurele financiering.
Loonsverhoging Is het ten slotte mogelijk om in tijden waarin met miljoenen wordt gestrooid voor banken, verzekeringsbedrijven en gedupeerde spaarders, de vergoeding voor arbeid die gedetineerden krijgen, die al sinds 1985 op €0,64 per uur staat, wat op te trekken? Zelfs de 3,5% die de vakbonden bedongen hebben, krijgen zij er niet bij. En die 3,5% is niet meer dan een rolletje of anderhalf rolletje pepermunt in de maand. Het is een cynisch voorstel, maar laat eens uitgelegd worden waarom dit bedrag nooit wordt opgetrokken. Kan het nu een keer gebeuren?