'Einde aan het graaikapitalisme'

“Uit de val van Fortis is duidelijk geworden dat zelfregulering van de financiële sector niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook in de Benelux, zijn langste tijd heeft gehad. Dit is het Waterloo van het neoliberalisme.” Volgens Ewout Irrgang, de financieel woordvoerder van de SP-fractie in de Tweede Kamer, moeten overheden dan ook de greep op de financiële wereld terugkrijgen.

Vier miljard euro steekt minister Bos van Financiën in de redding van bank/verzekeraar Fortis. Hij zegt dat de Nederlandse belastingbetaler er niet voor gaat opdraaien. “Dat zou heel goed kunnen, maar dat valt nog te bezien. Feit blijft dat de overheid, die jarenlang van de financiële wereld de opdracht kreeg zich niet te veel te mengen in kredietzaken, nu de helpende hand moet bieden. De overheid is in de kredietcrisis niet het probleem, maar de oplossing.”

De kredietcrisis is de afgelopen weken nog weleens omschreven als een soort natuurramp die ons allen overkomt. Alsof niemand verantwoordelijk is. “Niet is minder waar. De politiek is verantwoordelijk. De wereldwijde liberalisering van kapitaalmarkten, waardoor geld steeds ongeremder over de wereld stroomt, heeft geleid tot een toenemende concurrentie tussen landen om kapitaal naar zich toe te trekken. Aangezien financiële instellingen liever niet worden lastig gevallen met regeltjes en toezicht, krijgen we de gekke situatie dat toezichthouders bewust niet al te streng willen zijn. De financiële instellingen zijn er nu als de kippen bij om te waarschuwen dat de oplossing niet worden gezocht in toezicht en regelgeving..”

Denkt Bos daar net zo over? Hij heeft het over het 'einde van deze vorm van kapitalisme', heeft hij het licht gezien? “In het afgelopen jaar heeft hij zich zeer afwachtend opgesteld. Nu de banken het water aan de lippen staat lijkt hij terug te komen van dat standpunt en spreekt hij harde woorden over het aandeelhouderskapitalisme. Het probleem is alleen dat hij zijn woorden niet in daden omzet. Een paar weken geleden kopten de kranten wel ‘Bos wil einde aan graaikapitalisme’, maar dat ging over Amerika. In eigen land, waar Bos wel iets te vertellen heeft, komt hij niet met bijvoorbeeld voorstellen om de bonussen in te perken. Ook de voorstellen van de SP wijst hij steeds af. En hij doet ook niets om de doorgeschoten macht van de aandeelhouder aan te pakken, die alleen maar voor het korte termijn gewin gaat.”

Hoe typeer je zijn handelen in de Fortis-crisis? “Er moest worden ingegrepen, dat was onvermijdelijk. De belangen van de Nederlandse burger in de vorm van spaartegoeden, verzekeringspolissen en het vertrouwen in ons financieel systeem zelf waren simpelweg te groot. Wat mij verbaast is dat het slechts een gedeeltelijke nationalisatie is. Doordat hij maar 49 procent van de aandelen koopt, krijgt hij het niet echt voor het zeggen bij de bank. Hij pompt vier miljard euro in een minderheidsaandeel, terwijl een meerderheidsbelang had geleid tot aanzienlijk meer controle op het publieke belang. Bovendien worden de top van Fortis en de private aandeelhouders beloond voor hun slecht beleid. Het is de vraag of er iets verandert aan bijvoorbeeld de beloning van de top van Fortis. Lopen de bestuurders nu nog altijd met miljoenen de deur uit? Of vertrekken ze met een gouden handdruk? Of allebei? Bos mag als kersverse aandeelhouder niet akkoord gaan met bonussen voor falen.

Moet de overheid nog iets doen om te voorkomen dat andere banken omvallen? “Minister Bos kan het voortouw nemen in de verbetering van het toezicht op financiële instellingen. Er moet streng toezicht komen op het beloningsbeleid van financiële instellingen. Het belonen van onverantwoord risicovol gedrag moet gestopt worden. Deze enorme bonussen in de financiële sector zijn één van de oorzaken van de kredietcrisis. Daarnaast moet hij Nederlandse bedrijven minder kwetsbaar maken voor problemen op de kredietmarkt. Dat kan via belastingwetgeving die het volpompen van bedrijven met schulden tegengaat. We moeten proberen te voorkomen dat Nederland niet nog een keer moet opdraaien voor de foute keuzes van een handvol bankiers.”