Zalm speelt sinterklaas met verlaging vennootschapsbelasting

Eén dag voordat hij demissionair wordt, probeert minister Zalm van Financiën nog de steun te krijgen van een meerderheid in de Eerste Kamer om het bedrijfsleven een lastenverlichting van een half miljard euro te bezorgen. De Senaat wijkt af van haar gebruikelijke procedures en voldoet aan het verlangen van de regering om deze ingrijpende verlaging van de vennootschapsbelasting (naar 25,5 procent) nog voor 22 november af te handelen. SP-senator Tiny Kox bekritiseert die handelwijze maar nog meer het voorstel zelf.

Kox noemt het een ongericht strooien met gemeenschapsgeld, zonder dat er zicht is op wat we ervoor terug krijgen. Volgens Zalm zal het vestigingsklimaat voor buitenlandse ondernemingen door deze grote verlaging van de vennootschapsbelasting verbeteren. Zalm geeft echter ook toe dat dat slechts een tijdelijk voordeel is omdat andere Europese landen snel zullen volgen. “Dat leidt dus tot Europees-brede vergroting van de particuliere rijkdom en de publieke armoede,” concludeert de SP-fractie in zijn inbreng voor het debat van vanavond.

Kox adviseert de Kamer om het voorstel niet te volgen en de volgende regering te vragen met meer gerichte maatregelen te komen om het investeringsklimaat echt te verbeteren, onder meer door beter beroepsonderwijs en openbaar vervoer en echte innovatie. Kox vindt dat Zalm voor sinterklaas speelt en als hij toch wil uitdelen beter had kunnen denken aan de 460.000 kinderen die in Nederland in armoede opgroeien. “Daar had de minister ook 1000 euro per kind in de schoen kunnen doen voor hetzelfde bedrag dat hij nu aan de bedrijven uitdeelt. Voor eten en drinken en kleren en schoolboeken en contributie voor de voetbalclub een een reisje naar het Land van Ooit. Het is maar waar je als sinterklaas voor kiest,” aldus Kox in zijn inbreng, die hieronder in zijn geheel te lezen is.

Twee weken voor 5 december en twee dagen voor de verkiezingen, is het al pakjesavond voor het bedrijfsleven. Verlaging van de vennootschapsbelasting, winstvrijstellingen en een luxe rentebox vinden de ondernemers straks in de schoen. Alles bijeen voor zo’n vijfhonderd miljoen, als ik het goed heb. Stel je voor dat we dat geld niet aan ’s lands ondernemers zouden geven maar over twee weken als extraatje in de schoen van de 460.000 kinderen zouden doen die nu in ons rijke land in armoede moeten opgroeien. Duizend euro voor hen, voor nieuwe kleren, schoolboeken, de contributie van een voetbalclub, een reisje naar het Land van Ooit. Kortom, het is maar waar je voorrang aan wenst te geven als je Sinterklaas wilt spelen.

Trouwens, dankzij het voorstel van Rita Verdonk om gezichtsbedekkende attributen te verbieden, kunnen we nu zien hoe Sinterklaas er echt uitziet: als Gerrit Zalm, onze minister van Financiën, Nederlands schatkistbewaarder, de man van zuinigjes aan dan breekt het potje niet. Dat juist hij nu, twee dagen voordat hij demissionair wordt, nog zo kan uitpakken. Wat een supriseshow. Als de captains of industry morgenavond de 500 miljoen in de schoen hebben, zullen ze tegen hun lobbyisten zeggen: stop maar met het zingen van sinterklaasliedjes, de buit is binnen, vanaf nu is de Kerstman ons volgende target. Plaats snel nog wat extra advertenties om de kiezers te zeggen dat dít kabinet werkelijk super is. Zalm for Santa Claus! wordt de nieuwe slogan.

Lang, lang geleden diende de VVD aan de overkant een motie in om de regering uit te nodigen om na de sanering van de regels inzake de inkomstenbelasting nu ook de regels voor de vennootschapsbelasting en alles daaromheen te saneren. Dit zou de uitkomst van die veranderingen hebben moeten zijn – maar dat is het geenszins geworden. Ik ga vandaag niet alle elementen uitputtend nalopen, dat is al aan de overkant gedaan. Hier moeten wij een generaal oordeel over het doel, de richting en de kwaliteit van dit wetsvoorstel vormen. Mijn fractie denkt dat dit wetsvoorstel van de ene kant tekort schiet en van de andere kant doorschiet. Wij zijn van mening dat ook na aanname van dit voorstel het niet eenvoudig wordt voor een eenvoudige ondernemer om onze belastingregels te begrijpen. In die zin lost deze wet weinig op voor ondernemers die liever ondernemen dan formulieren invullen of met belastinglobbyisten praten. De regels blijven ingewikkeld en de mazen blijven groot voor hen die ze weten te vinden. Dat blijkt ook uit het feit dat de minister erkent dat ook straks het effectieve tarief van de vennootschapsbelasting lager blijft liggen dan het nominale tarief. Nu scheelt dat een paar procenten, hoe ziet het beeld tussen waan en werkelijkheid er straks volgens de minister uit?

Hoewel dit voorstel niet is wat de VVD enkele jaren terug vroeg, is de VVD toch erg blij, zo heb ik begrepen uit de Handelingen van de Tweede Kamer. ‘De minister is ruimschoots tegemoet gekomen aan de wensen van de VVD’ valt daarin te lezen. Dat mag gezegd worden, als je voor jouw doelgroep een half miljoen aan lastenverlichting binnenhaalt. Mijn complimenten aan de liberalen. Hun aanvankelijke vrees dat de regering de regels zou saneren zonder de lasten te verlichten (‘een sigaar uit eigen doos’ noemde de VVD-woordvoerder in de Tweede Kamer dat liberale schrikbeeld) is volstrekt verdwenen door het uiteindelijke voorstel, in de woorden van de liberalen aan de overkant ‘een mooi pakket met lastenverlichting van 500 miljoen voor bedrijven’. Wie ben ik om zo’n conclusie te ontkennen? Het ís een mooi pakket voor de bedrijven. Maar het brengt ons hier in een lastig parket: we delen miljoenen uit zonder enige garantie op effectiviteit. We hadden er nog beter staatsloten voor kunnen kopen, zo vraag ik de minister? Of kan hij mij uitleggen, als ’s lands rekenmeester, welke resultaten hij denkt te kunnen inboeken?

Natuurlijk zal hij erop wijzen dat bij navraag 30 procent van de ondernemers zegt dat het fiscale klimaat, zowel het tarief als de regelgeving, de meest belemmerende factor is bij het ondernemen in Nederland. Dat klinkt indrukwekkend, maar als je het omdraait staat er dus gewoon dat 70% van de ondernemers ons fiscale klimaat níet de meest belemmerende factor vindt. Kan de minister ons vertellen waarmee die 70% ondernemers, die niet hun hoogste beklag over onze belastingen doen, wél mee zitten? En zou het dan niet veel beter zijn die 500 miljoen die nu zomaar de schatkist uitfladderen, gericht te investeren in zaken waar ondernemers op stuiten? En zou het niet zo kunnen zijn dat wij ondernemers veel meer plezier doen door ons onderwijs, met name ons beroepsonderwijs, drastisch te verbeteren, de jaarlijkse uitval op het VMBO van 50.000 aanstaande werkkrachten te beëindigen, uitvallende arbeidskrachten beter bij te scholen, zodat we een einde maken aan onze dalende positie op de onderwijsranglijsten van de OESO? Of zouden die ondernemers niet veelliever zien dat we ons openbaar vervoer bij de tijd brengen of de veiligheid op straat verbeteren of ruimte maken voor innovatie? En zou al dat geld niet veel beter besteed kunnen worden om starters meer kansen te geven in plaats van het uit te delen aan ondernemingen die teveel verdienen om nog creatief te hoeven zijn?

Zouden dat soort gerichte investeringen ook structureel niet veel meer effect hebben dat dit ongerichte strooigoed? En geldt dat niet nog meer nu ook de minister erkent dat slecht voorbeeld snel doet volgen, met andere woorden: nu we nu al weten dat onze verlaging van de vennootschapsbelasting heel snel door andere Europese landen gevolgd zal worden, waardoor de relatieve voorsprong die we met deze duik van de vennootschapsbelasting nemen, snel zal wegebben, zoals ook het Centraal Planbureau al becijferd heeft? En is hij het met mij eens dat dit uiteindelijk betekent dat we Europabreed de particuliere rijkdom én de publieke armoede vergroten door dit soort race to the bottom-maatregelen? En is het juist dat deze verlaging niet meer als een tussenstap is als het aan deze minister ligt en dat ook hij denkt dat 21% nog beter zou zijn voor onze economie? En kan de minister mij uitleggen waarom we juist nu, nu naar zijn zeggen het zo geweldig goed gaat met de economie en de winsten zich opeenhopen met name bij de multinationals die hij met dit voorstel zo wil plezieren, wij van ’s rijks wege nog eens een half miljard bovenop de hoop moeten gooien? We staan toch alweer zes met stip op de Business Competitive Index dit jaar?

Ik weet het, het past bij de liberale visie van ‘hoe meer vrijheid en hoe minder belasting, hoe gelukkiger de ondernemer’. En ik weet dat het een diep liberaal geloof is om te denken dat wat goed is voor de ondernemer ook goed is voor de samenleving. Zijn partijgenoten in deze Kamer delen zijn geloof en daar wil in niet aan komen. Maar het verbaast me dat ook het christendemocratisch deel van deze Senaat zo wegloopt met deze Sinterklaaspolitiek. Sinterklaas was toch een Roomse heilige, en die deed toch vooral eerlijk delen op Sinterklaasavond? Ik hoor nu avond aan avond christen-democratische politici uitleggen dat het verschil tussen CDA en VVD is dat het CDA niet alleen goed voor de rijken wil zijn maar ook voor de armen. En dat het CDA niet alleen wil hervormen maar ook wil investeren. Gerrit Zalm beschuldigde gisteravond bij Nederland Kiest Joop Wijn ervan dat het CDA na 22 november aan het uitdelen slaat. Zou juist dit wetsvoorstel dan niet door de christen-democraten aangegrepen moeten worden om het spreekwoord van de pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet, weer eens tevoorschijn te halen? Hier is toch een liberale Sinterklaas aan het strooien en niet aan het investeren?

Zoals gezegd: dit wetsvoorstel doet niet waarvoor het aanvankelijk in de steigers werd gezet: ons belastingstelsel eenvoudiger maken. En het doet wel waarvoor wij vanaf het begin al vreesden: geld uitdelen aan mensen en bedrijven die al niet te klagen hadden. In die zin lijkt het op die vorige sanering van belastingregels, nog onder minister Zalm en staatssecretaris Bos – goed om in deze dagen te herinneren hoe innig zij ooit met elkaar waren. Ook toen bleek saneren vooral uitdelen van groot geld te zijn. Daarvan hebben we achteraf toch breed geconstateerd dat dat tenminste wel wat minder had gekund? Maar hebben we daar lering uit getrokken? Het lijkt me niet maar wellicht weet de minister het beter?

Dit wetsvoorstel zit vol foute keuzes én gemiste kansen. Eén van de zaken die aangepakt hadden kunnen worden is het fenomeen belastingparadijs. Nederland telt duizenden ondernemingen die niet groter dan een postbus zijn. In Amsterdam staan panden in de grachtengordel die per pand 1000 ondernemingen herbergen. Het economische rendement voor Nederland is aardig, zeker, maar het staat in geen verhouding met het belastinggeld dat door deze Holland-routes onttrokken wordt aan andere overheden. In een recent rapport van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen staat van alles te lezen over deze bizarre cultuur, die ertoe geleid heeft dat Nederland, ook naar normen van de Europese Commissie, het land is met de potentieel meest schadelijke belastingregels. Ik begrijp dat ook voor ministers van financiën het hemd nader is dan de rok – maar is het eigenlijk niet enigszins banaal dat wij mondiaal geplaatst worden in rijtjes met vooral exotische Caribische eilanden, waar de overheid faciliteiten biedt om de belastingregels van andere overheden te ontwijken? Ik ben realist en pleit er niet voor om onze voorsprong om het zo maar te noemen op dit punt, via rigide wetgeving plotsklaps te doen verdwijnen. Maar ook als het om belastingregels gaat, mag moraliteit toch tenminste enige rol spelen? Is het trouwens zo dat we de vennootschapsbelasting bewust verlagen tot 25,5% en niet 25% omdat in dat laatste geval Nederland volgens de Japanse wetgeving officieel tot belastingparadijs wordt betiteld en dientengevolge er zwaarder eisen worden opgelegd aan Japanse bedrijven om hier te gaan investeren?

Dit wetsvoorstel is niet geworden wat het had moeten zijn. Dit wetsvoorstel saneert niet maar strooit. Dit wetsvoorstel blijft de onevenredige voordelen voor grote, vaak buitenlandse bedrijven ten opzichte van kleine binnenlandse bedrijven overeind houden. Dit wetsvoorstel verkleint niet de tweedeling tussen kleine binnenlandse ondernemers en grote buitenlandse ondernemers. Dit wetsvoorstel deelt ongericht geld uit in plaats van het gericht te investeren in verbetering van het ondernemingsklimaat. Dit wetsvoorstel is een vluggertje dat nog snel door deze Kamer gejast moet worden omdat de liberalen – niet ten onrechte – vrezen dat na 22 november hun rol in de Nederlandse politiek een stuk minder zal zijn dan in de afgelopen 12 jaren. Ik begrijp de haast van minister Zalm, ik begrijp de druk die op de liberalen staat – maar ik zou willen dat we daarvoor niet zouden wijken en dit wetsvoorstel niet overhaast tot wet zouden promoveren. Toch zie ik met grote belangstelling uit na de beantwoording van de minister van mijn vragen, zeker nu het wellicht zijn allerlaatste wetsvoorstel van grote importantie is.