Geen steun SP voor ‘mission impossible’ in Afghanistan

“Er bestaat voor de politiek geen zwaardere verantwoordelijkheid dan uitzending van militairen naar oorlogsgebied,” stelde SP-Kamerlid Harry van Bommel in het debat over de militaire missie in Afghanistan. “Het gaat om inzet van mensenlevens ten behoeve van mensen in de verdrukking. Nederland beschikt over een goed uitgeruste krijgsmacht die daartoe in staat is. Het is een zware afweging, een bijzondere procedure.”

De inbreng van Harry van Bommel in de eerste termijn van het debat:

De voorgenomen uitzending naar Afghanistan staat niet op zichzelf. Nederland heeft politieke en militaire steun gegeven aan het omverwerpen van het bewind. Nederland neemt deel aan de wederopbouw in het relatief rustige noorden. Nederland neemt ook deel aan de oorlogsmissie in het zuiden. De SP heeft die missies niet gesteund omdat het ongeloofwaardig is om in één land tegelijkertijd oorlog te voeren en vrede te willen bewaren. Bovendien zijn wij van mening dat de wijze waarop die oorlog wordt gevoerd contraproductief is in de strijd tegen het terrorisme. Met deze aanpak kweek je juist terroristen.

De missie in Afghanistan past ook in een breder internationaal kader dat voor de Verenigde Staten leidraad is in haar buitenlandbeleid. Doelstelling van dat beleid is garanderen van de Amerikaanse hegemonie. Daarvoor wordt geweld gebruikt om regimes omver te werpen, gevolgd door bezetting om Amerika gezinde leiders te ondersteunen. In 2001 was dat Afghanistan, 2003 Irak en in de toekomst mogelijk Iran. Het Amerikaanse buitenlandbeleid is een gesel voor de wereld. Nederland steunt dat beleid, zonder daar wezenlijk invloed op te hebben. Feitelijk zijn we onderaannemer geworden voor Washington. Erkent de regering dit internationale kader en weegt dat mee bij besluitvorming?

Ten aanzien van de missie in Afghanistan zien we enkele bijzonderheden. Voor het eerst in de parlementaire geschiedenis is een regeringspartij (D66) tegen een militaire missie. Voor- en tegenstanders erkennen dat dit een gevaarlijke missie is met reële risico’s, er wordt onverbloemd rekening gehouden met Nederlandse slachtoffers. Van wederopbouwactiviteiten zal weinig terechtkomen, de situatie is te onveilig, blijkt ook uit de evaluatie van het Amerikaanse Provinciale Reconstructie Team (PRT) in Uruzgan.

Wat is het antwoord van onze regering op het Amerikaanse rapport over hun PRT? De praktijk toont aan dat wederopbouw niet mogelijk is. Wat is reactie op het standpunt van de Internationale Crisis Groep? Er zou sprake zijn van valse stabiliteit door samenwerking met krijgsheren, in de praktijk vaak drugsbaronnen.

Bijzonder aan de provincie Uruzgan is de grote steun voor de Taliban en Mullah Omar, de baas van de Taliban. De Nederlandse missie is gebaseerd op de veronderstelling dat de bevolking ons welkom zal heten. Nu is er nauwelijks draagvlak door het brute optreden van de Amerikanen. Nederlandse militairen kunnen lachen en zwaaien, maar zal dat vertrouwen winnen? De verwachting van de SP is dat Nederland wordt gezien als verlengstuk van de Amerikanen. Waarom denkt de regering dat dit anders zal zijn? Ook onze militairen kunnen tegenover de lokale bevolking komen te staan. We verwachten medewerking, maar die zal er niet zomaar zijn.

Op dit moment in Uruzgan vindt ook nog de oorlogsmissie ‘Operation Enduring Freedom’ plaats tegen de Taliban en Al Qaida. De regering erkent dat dit een negatief effect heeft op de lokale situatie. Toch komt er aan die oorlogsmissie voorlopig geen einde. Er is een serieus risico dat beide missies door elkaar gaan lopen en de bevolking het onderscheid niet ziet.

Nederland doet aan beide missies mee. De wederopbouwmissie kan worden verstoord door de jacht op Taliban, of kan de regering garanderen dat er na komst van de Nederlanders geen Amerikaans optreden meer is met bruut geweld in dat gebied? De missies lopen door elkaar omdat militairen in nood mogelijk moeten worden ontzet door troepen uit de oorlogsmissie. Hoe kan regering volhouden dat missies niet door elkaar lopen?

De Nederlandse militairen worden zo in een oorlogsmoeras gezogen.

Als Amerikaanse militairen geen wederopbouwactiviteiten kunnen verrichten, waarom Nederland dan wel? En hoe verantwoord is het om niet-gouvernementele organisaties wederopbouw te laten verrichten onder bescherming van militairen? Zij zullen snel gezien worden als een verlengstuk van de militairen.

Het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking heeft altijd en terecht bezwaar gemaakt tegen militarisering van hun hulp. In Afghanistan zou dat nu dus toch praktijk moeten worden. Waardoor is dat uitgangspunt veranderd? Overigens is het zeer de vraag of NGO’s dat gaan doen. Veel van dergelijke organisaties hebben in Afghanistan mensenlevens verloren.

Nederland heeft een aantal eisen gesteld aan de Afghaanse overheid. Overgedragen gevangen mogen niet gemarteld worden of de doodstraf krijgen. Hoe gaat u hier op toezien? De doodstraf is overigens opgeschort, niet afgeschaft. (Is in Irak ook weer ingevoerd). Gouverneur Mohammed van de provincie Uruzgan moet weg van Nederland. De man is eigenlijk drugsbaron. Dat wordt in de provincie gezien als een interne kwestie. Wat betekent dat voor het draagvlak voor onze aanwezigheid?

De Navo en de Verenigde Staten willen heel graag dat Nederland deze missie uitvoert. Er komt druk van alle kanten. We horen waarschuwingen voor schade aan economische belangen van Nederland. Waarschuwing dat Nederland zich isoleert binnen de Navo. Volgens Navo-baas Jaap de Hoop Scheffer kan Nederland niet eens nee zeggen. Hij zei op 30 januari: “De Navo is een alliantie gebaseerd op solidariteit, waarvan de leden niet kunnen uitzoeken aan welke missie ze wel en aan welke missie ze niet mee doen.” Deelt de regering die opvatting? Als dat zo is, dan is dit debat niet meer dan politiek theater.

En hoe staat het met de halve of toezeggingen die zijn gedaan door de Nederlandse regering? Kan Nederland, deze Kamer, nog wel vrij beslissen over de uitzending?

Er moet in Afghanistan veel gebeuren. Internationale solidariteit met de Afghaanse bevolking is noodzakelijk. Daarom is het goed dat er in Londen 10 miljard euro beschikbaar is gesteld op de donorconferentie. Economische vooruitgang is noodzakelijk voor de verdere ontwikkeling.

Het is echter illusiepolitiek om te denken dat een land als Afghanistan, deels feodaal, deels tribaal, met militaire middelen van de middeleeuwen naar de moderniteit kan worden geschoten. Dat mogen we de Afghaanse bevolking niet voorhouden, dat mogen we de Nederlandse militairen niet voorhouden en ook de Nederlandse bevolking niet.

Het debat is vanmiddag en vanavond te volgen op Nederland 2 en 3 en via www.tweedekamer.nl