Van Bommel bepleit terugtrekking Nederlandse troepen uit Irak

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de verlenging van de Nederlandse militaire aanwezigheid in Irak. Namens de SP bepleit Kamerlid Harry van Bommel de terugtrekking van de Nederlandse troepen.

Hier leest u zijn bijdrage aan de eerste termijn van het debat:

Op 30 juni komt er formeel een einde aan de bezetting van Irak en komt er een volledig soevereine en onafhankelijke interim-regering. Dat althans is het uitgangspunt van VN-resolutie 1546. In praktijk is hier wel wat op af te dingen.

Het is een feit dat minister-president Allawi schriftelijk aan de voorzitter van Veiligheidsraad heeft gevraagd of de multinationale macht in Irak wil blijven. Ook is het waar dat de minister van Buitenlandse Zaken van de VS, Colin Powell, schriftelijk aan de voorzitter van de Veiligheidsraad heeft laten weten dat de VS daartoe bereid zijn. Als je die brieven naast elkaar legt, komt sterk de indruk naar voren dat beide heren naast elkaar zaten toen die brieven werden geschreven. Er is flink afgekeken. De vraag is wie heeft er bij wie afgekeken? Nogal wat formuleringen komen precies met elkaar overeen. En daar waar er iets concreets wordt gevraagd, wordt er ook concreet iets geboden. Het lijkt erg op het klassieke radioprogramma: u vraagt en wij draaien.

De brieven, maar ook in paragraaf 11van de VN-resolutie, geven tevens aanleiding om te twijfelen aan volledige soevereiniteit. Zeker als wordt gesproken over ‘gevoelige offensieve operaties’. Wanneer er sprake is van gevoelige offensieve operaties dient er overleg te zijn tussen de multinationale macht en de interim-regering? Er is sprake van coördinatie en consultatie. Dat roept de volgende vragen op:

1. Wat wordt precies bedoeld met gevoelige offensieve operaties? Wordt daarmee herhaling van een slachting zoals in Falludja mogelijk gemaakt?
2. Wat wordt bedoeld met de frase, die ook in brief van de regering voorkomt, “troepenmacht heeft bevoegdheid om alle noodzakelijke maatregelen te treffen”?
3. Welke positie heeft de interim-regering in het overleg dat aan zo’n operatie vooraf gaat? Kan men zo’n offensieve operatie tegenhouden? Voorafgaand aan Falludja sprak de voorlopige regering zich uit tégen die acties. Ze gingen desondanks door. Als zich dat kan herhalen, dan zal dat zeker een negatief effect hebben op geloofwaardigheid interim-regering?
4. Hoe verhoudt deze paragraaf zich tot het uitgangspunt van volledige soevereiniteit? Geen enkele soevereine regering, waar dan ook, zal zich het geweldsmonopolie laten ontnemen?
5. Hoe kan het dat een soevereine regering geen status of forces agreement kan sluiten? Als gevolg van zo’n overeenkomst behouden de troepenleverende landen de exclusieve rechtsmacht over eigen militairen.

De regering schrijft in haar brief dat de slachting in Fallujah en Najaf: “zorgwekkende gebeurtenissen” zijn. In de schriftelijke beantwoording op vraag 78 noemt de regering het optreden ‘noodzakelijk’. Ze gebruikt zelfs het woord ‘proportionaliteit’. Wat heeft dan zorgen gewekt bij regering? Kan de regering melden wat die operaties hebben opgeleverd? Is er zicht op het verlies aan mensenlevens? Hier straalt de schijn van collectieve straf af, er wordt niet zo nauw gekeken, klaarblijkelijk. Heeft de regering bij de Amerikanen haar zorgen uitgesproken? Deelt de regering de opvatting dat er onafhankelijk onderzoek moet komen naar de feitelijke toedracht?

Over de duur van het mandaat buitenlandse troepen. In paragraaf 12 wordt gesteld dat mandaat eindigt als het politieke proces is voltooid. Dat politieke proces eindigt bij de verkiezing van een constitutionele regering, voorzien in december 2005. Dat is een loffelijk streven, maar ook niet meer dan dat.

De ervaring in Afghanistan leert dat verkiezingen zich niet gemakkelijk laten plannen. Je kunt erop hopen. Je kunt ervoor bidden, maar dit lijkt een gebed zonder einde. Er zal nog heel wat politieke strijd aan vooraf gaan, bijvoorbeeld over een grondwet waarin verhoudingen tussen verschillende bevolkingsgroepen wordt vastgelegd. Hoe realistisch is het tijdpad dat in de resolutie wordt geschetst?

De voorlopige conclusie van de SP luidt dat dit een halfbakken resolutie is voor wat betreft soevereiniteit en afhankelijkheid. Beiden zijn niet volledig en zullen ongetwijfeld tot problemen leiden. De enige uitweg is dan, de interim-regering stuurt troepenmacht weg. Maar los van de resolutie en de brief van minister president Allawi is de vraag relevant of deze interim-regering over voldoende draagvlak onder bevolking kan rekenen.

• VN-gezant Brahimi is niet zonder meer tevreden. De vraag aan de regering luidt, heeft Brahimi werkelijk leiding kunnen geven aan dit proces?
• Het CIA-verleden van premier Allawi. Denkt de regering niet met mij dat Allawi mede daardoor als marionet van de Amerikanen gezien zal worden?
• Mag ik de reactie van regering op een opiniepeiling onder de Irakese bevolking, gehouden op verzoek van de CPA? Uit die peiling blijkt: 92% bevolking ziet coalitietroepen als bezetter, 55% zou zich veiliger voelen als Amerikanen onmiddellijk weggaan.

Dan een aantal andere onderdelen uit resolutie. Over de grondwet. Wat is de status van de interim-grondwet die in maart is aangenomen? Geldt die als basis voor de definitieve grondwet?

In de eerste paragrafen van de resolutie wordt gesproken over een federaal Irak. Is dat wat regering betreft het uitgangspunt? Voor de Koerden is van belang dat zij voort kunnen borduren op hun autonomie. Voor minder doen zij het niet.

Ten aanzien van het politieke proces zal de secretaris-generaal van de VN, Kofi Annan binnen drie maanden vorderingen melden aan Veiligheidsraad en vervolgens elk kwartaal. Zijn dat voortgangsrapportages die de regering ook krijgt en kan de Kamer ze vervolgens ook krijgen? Het antwoord op vraag 10 luidde: ze worden betrokken bij berichten aan Kamer. Maar de SP-fractie wil graag de integrale versies.

Enkele punten uit brief van de regering. De troepenmacht zal optreden in overeenstemming met het oorlogsrecht en de Geneefse conventies. Dat zou winst zijn. Dat betekent dat dit soort zaken zoals het gesol met lijken en de vernedering van gevangen niet meer kan voorkomen. Zolang de berichten aanhouden, zou Nederland geen gevangenen moeten overdragen. Hoe ziet regering de verantwoordelijkheid ten aanzien van gevangenen die door Nederlandse militairen worden gemaakt na 30 juni?

De regering schrijft dat het van belang is dat troepenleverende landen voldoende betrokken zijn bij de algemeen politiek-militaire beleidsbepaling. Dat betekent overleg in Washington, Londen en Basra. Is dat nu werkelijk betrokkenheid bij beleidsbepaling of wordt Nederland daar vooral geïnformeerd? Want operaties, zeker offensieve operaties, in het ene deel van Irak, kunnen grote gevolgen hebben voor veiligheid andere delen van Irak.

Humanitaire situatie. Deze is zonder meer zorgwekkend. In de brief wordt gemeld dat er nog geen humanitaire catastrofe is, maar wel dat er grote humanitaire noden zijn. Vooral aan drinkwater en aan elektriciteit. Waarom wordt niet veel meer gebruik gemaakt van lokaal personeel om die noden te lenigen? Zeker in de komende zomer kan die catastrofe zich alsnog aandienen. Op internationaal niveau zouden er meer middelen moeten worden vrijgemaakt om een humanitaire ramp te voorkomen.

De berichten van de laatste dagen stellen dat Israëlische troepen zouden in Iraaks Koerdistan de Koerden in het geheim militair trainen. Dat zou twee redenen hebben.

• Koerden als tegenwicht voor meerderheid Shi’ieten
• Israël zou niet vertrouwen op de mogelijkheid van de VS om stabiliteit te garanderen. Wat is oordeel regering hierover?

Voorzitter, ter afsluiting. Deze resolutie en de feitelijke uitwerking daarvan biedt voor ons geen basis om in te stemmen met een langer verblijf van Nederlandse troepen in Irak. Als het aan SP ligt, komen de Nederlandse militairen zo spoedig mogelijk terug.

Een vertrek van de Nederlanders levert geen operationeel probleem op voor de troepenmacht. Het is dan ook geen militair, maar vooral een politiek signaal aan adres Amerikanen en Britten. De middelen die vrij zouden komen, kunnen worden ingezet voor humanitaire hulp.