Debat Nederlandse deelname KFOR - eerste termijn Harry van Bommel

De heer Van Bommel (SP): Mevrouw de voorzitter! Na een lange periode van escalatie van geweld is er nu eindelijk sprake van deëscalatie in de regio. Er ligt een akkoord. De bombardementen zijn gestopt. Er is sprake van een Veiligheidsraadsresolutie. Dat is een goede zaak. Zoals bekend, is de SP van het begin af aan tegen de bombardementen geweest. Wij hebben steeds geoordeeld dat het middel erger was dan de kwaal. Wij vonden het erg onverstandig om op deze manier in te grijpen in een regio die wordt gekenmerkt door nationale en etnische tegenstellingen. Wij zijn die mening onveranderd toegedaan. Een en ander blijkt ook uit de balans. De voorlopige balans is namelijk een trieste. Er is sprake van bijna een miljoen vluchtelingen buiten Kosovo en honderdduizenden binnen Kosovo. Er is sprake van grootschalige vernietiging in Kosovo en in andere delen van Joegoslavië. Er is een onbekend aantal doden en gewonden in Kosovo en in andere delen van Joegoslavië. Ten slotte is er sprake van instabiliteit in de hele regio. In die situatie is geen sprake van winnaars. Er is nu sprake van een politiek en militair akkoord, wat een nieuwe situatie is, ook voor de SP. Alle fracties wordt gevraagd nu te kijken naar vervolgstappen. De regering stelt dan ook voor, te komen tot deelname aan de internationale vredesmacht in Kosovo. Vooraf moet voor de SP-fractie op een aantal punten duidelijkheid komen, vooral over de politieke doelen. De vraag is namelijk wat de toekomst Kosovo gaat brengen. De algemene opvatting was steeds dat afscheiding van Kosovo ongewenst was. Dat zou leiden tot een nieuwe carrousel van eisen en oorlogen. Is het uitgangspunt van de Nederlandse regering nog steeds dat Kosovo onderdeel moet blijven van Joegoslavië? Want welke situatie dreigt er? Dat er een Kosovo komt met alleen etnische Albanezen, omdat de Serviërs wegtrekken. Als er een openbaar bestuur van alleen etnische Albanezen komt, wat wordt dan de relatie met de rest van Joegoslavië? Blijft Kosovo op termijn wel binnen Joegoslavië? Ik vraag dat ook gezien de resolutie die er ligt, want in paragraaf 11 daarvan staat dat in afwachting van een definitieve regeling er autonomie en zelfbestuur in Kosovo moeten komen, volledig rekening houdend met de akkoorden van Rambouillet. In hoofdstuk 8 van Rambouillet staat dat na drie jaar op een internationale bijeenkomst wordt besloten hoe een definitieve regeling voor Kosovo tot stand moet komen: op basis van de wens van de bevolking, de mening van de relevante autoriteiten, de mate waarin partijen zich aan het akkoord houden en de slotakkoorden van Helsinki. Met andere woorden: is sprake van een openeinderegeling, waarbij pas over drie jaar wordt besloten of Kosovo onderdeel blijft uitmaken van Joegoslavië? Gaat de Nederlandse regering eventueel meewerken aan afscheiding van Kosovo? Daarover moet absolute duidelijkheid komen. Voorzitter! Ook over het UCK moet duidelijkheid komen. Steunt dat onverkort het akkoord, en wat indien het dat niet doet? Gaat de vredesmacht dan militair optreden tegen het UCK? Hoe zit het met de verdeeldheid binnen de groep etnische Albanezen, waarvan tot op heden vaak sprake was? Het risico bestaat dat het UCK net als in oktober vorig jaar de posities van de vertrekkende Serviërs inneemt. Hoe beoordeelt de Nederlandse regering dit risico? Een lastig probleem is de demilitarisering van het UCK. De vredesmacht wordt daarvoor verantwoordelijk. De vraag is hoe dat in de praktijk gestalte moet krijgen. Binnen welke termijn moet demilitarisering plaatsvinden? Hoe schat de Nederlandse regering de bereidwilligheid van het UCK in? Voorzitter! Nu er een akkoord ligt, zal de internationale gemeenschap verder moeten met Joegoslavië. Is de inzet van de Nederlandse regering dat er een Marshallplan voor de hele regio komt, dus niet alleen voor Kosovo, maar ook voor andere delen van Joegoslavië? Joegoslavië en andere delen buiten Kosovo uitsluiten van steun staat gelijk aan het creëren van nieuwe tegenstellingen. Ik vraag de Nederlandse regering naar haar standpunt op dit onderdeel. Deelt zij de visie van de Amerikaanse president Clinton dat Milosevic eerst weg moet, alvorens er steun komt voor delen buiten Kosovo? Indien ja, verwacht zij dan een spoedig vertrek van Milosevic? Voorzitter! Het moeilijkste en gevaarlijkste deel komt nog. Om de terugkeer van de vluchtelingen mogelijk te maken, zal er onderdak moeten komen en zal veiligheid gecreëerd moeten worden. Want om de vluchtelingen was het toch allemaal te doen? Een gigantische onderneming, omdat het gaat om vele honderdduizenden mensen. Een probleem apart is de positie van de Russen. Toen de Russen zich diplomatiek inspanden, kwam er van alle kanten lof. Toen werd hun neutrale positie ingezet om tot resultaten te komen. Nu de Russen een bijdrage aan de naleving van de akkoorden willen leveren, lijken zij te worden geweerd. Wat zit daarachter? Wat is het verschil van mening tussen de Russen en de NAVO? Wat wordt de reactie van de NAVO als de Russen inderdaad eerder dan de NAVO in Kosovo aankomen en daar troepen stationeren? Sluit de regering uit dat er eventueel conflicten ontstaan in Kosovo zelf, wanneer de Russen daar een eigen zone gaan verdedigen? Voorzitter! Er is nu sprake van deëscalatie, wat de SP verheugt. Verdere deëscalatie vraagt een oplossing van de acute situatie. Er is sprake van een veiligheidsvacuüm, en daarom is ook de SP genegen in te stemmen met het zenden van een troepenmacht. Maar voordat wij zover kunnen komen, mogen wij op een drietal punten absolute helderheid van de regering verlangen. Ten eerste mag het zenden van een troepenmacht op geen enkele manier leiden tot het alsnog voeren van een grondoorlog. Als de wil van de strijdende partijen wegvalt, zullen wij moeten terugtrekken uit de regio. Ten tweede moet er volstrekte helderheid komen over het politieke doel: geen afscheiding van Kosovo. Ten derde moet er een oplossing komen voor de problemen met de Russen. Ik nodig de regering uit op deze drie punten volstrekte helderheid te geven. De heer Hoekema (D66): Sluit de heer Van Bommel uit dat de luchtacties van deze drie maanden hebben bijgedragen aan het bereiken van het akkoord dat dezer dagen is bereikt? De heer Van Bommel (SP): Uitsluiten doe ik heel weinig. De luchtacties, de bombardementen op Kosovo hebben naar mijn stellige overtuiging te lang geduurd, hadden niet moeten beginnen en er had zelfs niet gedreigd moeten worden met geweld. Ik denk dat door het dreigen met geweld er een autonoom proces is ontstaan, waarbij de NAVO uiteindelijk in de situatie verzeild is geraakt dat ze omwille van de eigen geloofwaardigheid die luchtaanvallen uit heeft moeten voeren. Het middel is in dit geval, dat is de kern van mijn antwoord, erger gebleken dan de kwaal. De heer Hoekema (D66): De heer Van Bommel blijft de luchtacties dus ook met terugwerkende kracht namens zijn fractie afkeuren. De heer Van Bommel (SP): Dat heeft u juist begrepen.