Rusland kiest - Raad van Europa kijkt mee
Op 4 december kiezen de burgers van Rusland hun parlement. Dat parlement heeft internationale waarnemers uitgenodigd om het verkiezingsproces ter plekke te volgen en er na de verkiezingen lering uit te trekken. Onder de waarnemers zijn 40 parlementariërs, die deel uitmaken van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, Europa's grootste verdragsorganisatie waarbij 47 landen aangesloten zijn, waaronder Rusland. Dit keer mag ik deze verkiezingswaarneming leiden. Dat is een eer én een klus. Van 30 november tot en met 5 december zit ik daarvoor in Rusland.
Voorafgaand aan een verkiezingswaarneming stuurt de Raad van Europa doorgaans een pre-electorale missie, namens de vijf politieke fracties in de Parlementaire Assemblee. Daarom was ik met vier collega's al van 7 tot 12 november in Moskou. Toen zijn we bijgepraat door verschillende betrokkenen bij de verkiezingsproces. Daaronder de leiding van alle aan de verkiezing deelnemende politieke partijen, zowel de vier partijen die nu al in de Staatsdoema vertegenwoordigd zijn, als de drie partijen die op 4 december een gooi doen naar een aantal zetels in het nieuwe parlement. Op dit moment is de grootste partij Verenigd Rusland. De tweede partij in de Staatsdoema is de Communistische Partij. De derde partij in huidig zeteltal is de Liberaal-Democratische Partij. De vierde partij die nu al in de Doema zit is Eerlijk Rusland. De drie andere deelnemers zijn Jabloko, Rechtvaardige Zaak en Patriotten van Rusland. In totaal zijn er op 4 december 450 zetels te verdelen. De kiesdrempel is zeven procent. Partijen die vijf tot zeven procent halen, krijgen dit keer in ieder geval één zetel in de nieuwe Doema.
Verder sprak ik begin november met vertegenwoordigers van partijen die wel willen maar niet mogen deelnemen, omdat ze volgens de relevante autoriteiten niet voldaan hebben aan de registratievereisten die de wet stelt. Een pre-electorale missie maakt ook altijd van de gelegenheid gebruik om zich te laten informeren door enkele non-gouvernementele organisaties, die op de een of andere manier actief zijn in het verkiezingsproces.
Naast de Raad van Europa zijn er ook andere internationale waarnemers uitgenodigd door de Doema. Vooral die van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa spelen een belangrijke rol. De OVSE stuurt komende week zo'n 160 korte termijnwaarnemers naar Rusland, terwijl er al een maand lang 40 lange termijnwaarnemers aan de slag zijn in de verschillende delen van het land. Om een zo goed mogelijke samenwerking te bewerkstelligen, heb ik bij mijn bezoek begin november al goed overleg gehad met de speciale OVSE-ambassadeur. Het ligt in de bedoeling om daags na de verkiezingen een gezamenlijke persconferentie in Moskou te geven, waarbij dan ook de voorzitter van de Parlementaire Assemblee van de OVSE aanwezig is, die door zijn assemblee aangewezen is als leider van de korte termijnwaarneming door de OVSE.
Hoewel de Raad van Europa vele waarnemingen per jaar doet, blijft elke waarneming op zich bijzonder. Specifieke omstandigheden van een land spelen een belangrijke rol bij de beoordeling in welke mate de waargenomen verkiezingen voldoen aan de eisen, die de Raad van Europa eraan stelt – en waartoe lidstaten zichzelf hebben verplicht. Doel is om het verkiezingsproces objectief te beoordelen en waar mogelijk te verbeteren, in goed overleg met het betreffende parlement. In dat kader zal ik aan de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa op 23 januari 2012 tijdens de plenaire vergadering in Straatsburg een uitgebreid rapport met waarnemingen en aanbevelingen ter besluitvorming voorleggen.
Waarnemers gebruiken hun oren en ogen – en hun mond, om vragen te stellen. Maar een beoordeling is pas aan de orde als de stemlokalen gesloten zijn. Dat luistert nauw. Zwijgen is in dat verband een kunst en een verplichting. Want verkiezingen zijn er blijven een zaak van de burgers van het land en hun politici. Zij maken samen uit hoe het verkiezingsproces verloopt en in de toekomst wellicht beter kan. Democratie komt van binnen, niet van buiten.
