Weeklog: De euro gaat ons veel geld en democratie kosten

Deze week werd bekend dat Macron deels zijn zin krijgt: geen aparte eurobegroting, maar wel wordt er geld apart gezet voor zwakke eurolanden. Zoals altijd, veegt de Nederlandse regering de beslissing onder het tapijt. De euro werd ingevoerd zonder dat burgers wisten wat dat zou betekenen. En nu wordt de permanente overdracht van geld van rijkere naar armere eurolanden ook zonder slag of stoot doorgevoerd. Dat is gevaarlijk, niet alleen voor onze portemonnee maar vooral voor onze democratie.

Natuurlijk moeten we met elkaar solidair zijn, maar de euro houdt zelf zwakke lidstaten zwak doordat ze zonder eigen munt die je nog wel eens in waarde kunt laten dalen, alleen via lage lonen en uitgeklede sociale voorzieningen en publieke diensten kunnen concurreren. En de bevolking in die landen heeft – terecht – schoon genoeg van alle bezuinigingen. Enige alternatief is dan permanente steun van de andere eurolanden. En daar hebben de meeste mensen in de rijkere eurolanden weer geen zin in. Alle reden voor een fel maatschappelijk debat. In plaats daarvan worden opnieuw belangrijke beslissingen genomen zonder wat voor debat dan ook.

Het is bizar dat minister van Binnenlandse Zaken Ollongren juist deze week het rapport van de staatscommissie Remkes in ontvangst nam. In dat rapport wordt gewezen op het gevaar van een afbrokkeling van onze democratie. Het feit dat eerst de minister van Financiën en later Rutte zelf de deur openzetten voor een apart steunfonds voor zwakkere eurolanden, is een hele fundamentele beslissing. Als je die stap eenmaal hebt genomen, is er geen weg terug. En Macron heeft al aangekondigd dat in de toekomst het fonds steeds groter moet kunnen worden, al naargelang de behoefte. En zo zitten we steeds verder in de fuik van de euro. Geen burger die er echt iets over te zeggen heeft. De beslissingen worden in achterkamertjes genomen. Hoezo democratie?

Als SP hebben we vanaf het begin grote kritiek gehad op de overhaaste invoering van de euro. Met landen die economisch nog zo van elkaar verschillen, bouw je geen stabiele muntunie. Eerst de problemen in Griekenland, nu weer in Italië, de euro hobbelt van crisis naar crisis. Daar komt bij dat niet alleen tussen de lidstaten maar ook binnen de lidstaten de ongelijkheid alleen maar groeit. De 90% heeft het nakijken, de 10% profiteert. Als ergens de onvrede door wordt aangewakkerd is het wel dat regeringen bezuiniging op bezuiniging stapelen ‘om de euro stabiel te houden’: dat geldt voor de zuidelijke lidstaten, maar ook voor de rijkere eurolanden. Die moeten namelijk genoeg geld overhouden om het zuiden overeind te helpen. Dat laatste was de werkelijke boodschap van Hoekstra en Rutte: omdat de grote bedrijven de euro nodig hebben en eraan verdienen, moeten gewone mensen bloeden. Dan helpt geen staatscommissie om die onvrede weg te nemen.

Tussen alle ellende van de aanslag in Straatsburg, de Klimaatconferentie in Polen en de Brexit viel de beslissing van Hoekstra en Rutte niet zo op. Maar dat maakt ze niet minder belangrijk: over niet alleen deze stap, maar ook over de euro als geheel moet een groot maatschappelijk debat plaatsvinden. Als onze democratie ons lief is, tenminste.