Weeklog: Wil Verhofstadt werkelijk lossere EU mogelijk maken?

Afgelopen week lichtte de liberale fractieleider in het Europese Parlement, Verhofstadt, zijn aanstaande rapport toe over aanpassing van de EU-Verdragen. Zoals je van de federalist mag verwachten, wil hij toe naar een heuse Europese regering, maar tegelijkertijd introduceert hij de mogelijkheid van een geassocieerd lidmaatschap voor die landen die niets in zo’n federaal Europa zien. Dat biedt, ook voor Nederland, mogelijkheden om met bepaalde zaken niet (meer) mee te doen, in andere woorden om opt-outs in te voeren, zoals het VK die nu ook kent, bijvoorbeeld op het gebied van Justitie. Dit sluit mooi aan bij ons SP-verkiezingsprogramma, dus is het zeker het bestuderen waard.

Verhofstadt zou Verhofstadt niet zijn, als hij geen ‘sprong voorwaarts’ wil maken met de EU. De Europese Commissie moet een Europese regering worden, met een minister van Financiën die Europese belastingen gaat heffen. Terreinen waar de EU nu nog niets over te zeggen heeft, zoals energie, belastingen, arbeidsmarkt, pensioenen, buitenlands beleid en defensie, moeten zo snel mogelijk Europese bevoegdheden worden. En de Raad van ministers kan verdwijnen en opgaan in een soort Eerste Kamer, naast het Europees Parlement. Volgens Verhofstadt mogen we zijn model best federaal noemen, want dat is het volgens hem ook: de Verenigde Staten van Europa.

Het aantal commentaren over de afkeer van heel veel burgers in Europa van alle Brusselse bemoeienis neemt steeds meer toe. De EU zou met een Grexit en een Brexit zelfs kunnen imploderen. Als SP hebben we die analyse ook zo gemaakt: als Brussel niet echt een toontje lager gaat zingen, keert de wal het schip en valt de hele EU straks in duigen, omdat mensen de Brusselse bemoeizucht gewoon niet meer accepteren. Verhofstadt trekt zich daar niets van aan, want hij dendert gewoon door. Het zal te maken hebben met de belangen van de grote bedrijven die hij consequent vertegenwoordigt. Die hebben geen boodschap aan de mening van kritische burgers, die willen gewoon een grote en stabiele markt en zien een federaal Europa daarbij eerder als kans dan als bedreiging.

Toch bleek Verhofstadt tijdens zijn presentatie in de Begrotingscontrolecommissie van het EP afgelopen week ook weer niet helemaal wereldvreemd. Hij erkende dat er lidstaten zouden kunnen zijn voor wie een federaal Europa een brug te ver zou zijn. Die zouden dan kunnen kiezen voor een geassocieerd lidmaatschap. Dit schept zeker mogelijkheden: we zouden iedere aanval op onze publieke diensten veilig kunnen stellen door in dat geval te kiezen voor een ‘opt-out’, oftewel, we doen even niet mee. Aan een Europees leger en een Europees Openbaar Ministerie hebben we evenmin behoefte. En Europese belastingen, daar zitten we zeker niet op te wachten.

Verhofstadt lanceerde het idee vooral om het VK tegemoet te komen, maar anders dan hij wellicht denkt, is het idee ook aantrekkelijk voor veel andere lidstaten die nee zeggen tegen deze EU. Er is nog veel onduidelijk: heb je als geassocieerd lid evenveel zeggenschap op de terreinen waar je wel mee doet? Mag je ook bij opt-outs meepraten en pas achteraf, na de besluitvorming, beslissen of je mee doet, zoals het VK nu doet? Dit zijn allemaal ingewikkelde vragen, maar hoe het ook zij, de tijd voor fundamentele herbezinning op de EU is zeker aangebroken, zelfs zonder Grexit en Brexit, en dat alles dankzij een rapport van Verhofstadt. Wie had dat ooit kunnen denken?