Weeklog Dennis de Jong: Hoezo Brusselse wetboeken?

Het heeft niet veel aandacht in de media gekregen, maar dit voorjaar heeft de Commissie haar ideeën ontvouwd over de ontwikkeling van Europese wetboeken. Het gaat concreet om privaatrecht, handelsrecht, consumentenrecht en strafrecht. Als het aan de Commissie ligt, zullen deze wetboeken grote delen van het nationale recht op den duur overbodig maken. Als vanzelf krijg je dan ‘federale’ rechtspraak. Ik ben benieuwd of Timmermans dit ziet als iets ‘groots’ waar Europa ‘groot’ in moet zijn of dat hij gehakt maakt van de plannen, omdat ze onnodig bevoegdheden afpakken van de lidstaten.

Heel soms is de Europese machtshonger transparant: zo werd de eurocrisis aangewend om in één klap de Europese Commissie een grote vinger in de pap te geven bij de invulling van het begrotingsbeleid van de lidstaten. Veel vaker gaat de bevoegdheidsoverdracht sluipender: in het Engels spreken we dan van ‘competence creep’. Verdragen zijn meestal vaag en je kunt de daarin aan de Commissie gegeven bevoegdheden met de jaren ruimer uitleggen. Dat kan de Commissie zelf doen, maar anders helpt het Hof van Justitie in Luxemburg wel een handje.

Op het gebied van harmonisatie van bovengenoemde rechtsgebieden is sprake van een sluipende bevoegdheidsoverdracht. Zo hebben we er bewust voor gekozen lidstaten de ruimte te geven nationaal betere bescherming van consumenten in het recht te verankeren dan in de gemeenschappelijke Europese regels het geval is. We spreken dan van minimumharmonisatie. Grote bedrijven en ook de Commissie willen hiervan af: het is lastig voor bedrijven om in iedere lidstaat te maken te krijgen met afwijkende regels. En dus moet er een Europees wetboek komen waarin alle consumentenrecht is opgenomen. Economisch misschien handig, maar het betekent dat je daarna als Tweede Kamer het consumentenrecht niet meer eenzijdig kunt verbeteren. Vanaf dat moment kunnen aanpassingen alleen in Brussel overeengekomen worden. De consumenten in Nederland zullen dit terecht zien als bevoegdheidsoverdracht, ook al wordt het EU-Verdrag hiervoor niet gewijzigd.

We moeten ook rekening houden met een Europees wetboek privaatrecht en zelfs met een Europees wetboek van strafrecht. Ik voorspel dat zodra die wetboeken er zijn en lidstaten steeds minder ruimte hebben voor aanvullende nationale wetgeving, de Commissie gaat komen met voorstellen voor een Europese rechter, niet zoals nu alleen in Luxemburg, maar overal in de lidstaten, net zoals de Commissie dat al heeft voorgesteld voor officieren van justitie. Van de afgelopen Europese verkiezingen, waarin het hoogste percentage kiezers ooit thuisbleef en zij die wel gingen stemmen, veel steun gaven aan eurokritische partijen, heeft de Commissie niets geleerd.

Wat mij verder niet bevalt in de plannen van de Commissie is de enorme nadruk die zij legt op de economische waarde van het recht. Ze noemt het recht zelfs de motor voor economische groei. Alsof recht niet juist is geschapen voor bescherming van de zwakkere en voor het bieden van rechtvaardigheid. Ik moet er niet aan denken, als ook het recht door de markt wordt geregeerd.

Al met al een flinke kluif voor Frans Timmermans die zich als Eurocommissaris zou moeten gaan buigen over betere regelgeving. Zoals hij zelf steeds herhaalt: Europa moet groot zijn in het grote en klein in het kleine. Nu is het recht erg groot, maar het zou fijn zijn als hij op dit gebied de Commissie een kopje kleiner maakt. Ik ben benieuwd of hem dat gaat lukken, als hij het überhaupt al zou willen.