De blinde vlek van Rutte en Samsom
Nu het kabinet-Rutte II grote moeite heeft om meerderheden voor zijn plannen te vinden in de Eerste Kamer, worden de geluiden dat de Eerste Kamer maar moet dimmen, sterker. De senaat zou politieker zijn geworden en steeds meer op de Tweede Kamer gaan lijken.
Het is echter niet de senaat die anders is gaan werken, maar het feit dat de regering in het formatieproces niet zocht naar vruchtbare samenwerking met beide Kamers, wreekt zich nu. Daaraan is de senaat niet schuldig, maar Rutte en Samsom, die zich onvoldoende rekenschap hebben gegeven van de noodzaak om ook in de Eerste Kamer op voldoende steun te kunnen rekenen.
Het is een wijdverbreid misverstand dat de Eerste Kamer wetten niet inhoudelijk zou mogen toetsen. De Grondwet is helder: de volksvertegenwoordiging bestaat uit twee Kamers die, beide, wetten moeten goedkeuren. Welke criteria daarbij gehanteerd moeten worden, is nergens vastgelegd. Evenmin is de bewering juist dat de Tweede Kamer per definitie belangrijker zou zijn. De Tweede Kamer heeft wel meer bevoegdheden dan de Eerste, Tweede Kamerleden mogen wetsvoorstellen amenderen en zelf wetsvoorstellen indienen. Voor de rest hebben beide Kamers dezelfde rechten.
In praktijk ligt het primaat van de politiek echter in de Tweede Kamer. Dat is ook goed, Tweede Kamerleden worden immers rechtstreeks gekozen en zijn fulltime volksvertegenwoordiger. Daarom volgen senatoren vrijwel altijd de politieke lijn van hun partijgenoten in de Tweede Kamer. Het komt soms voor dat de Eerste Kamer vindt dat, ondanks de politieke afweging in de Tweede Kamer, wetsvoorstellen zoveel wetstechnische of uitvoeringsproblemen hebben, dat ze maar beter niet kunnen wordenaangenomen. Dat was vroeger zo en dat is nu niet anders.
Volgens VVD-senator Frank de Grave leidt dit nu tot de onbestuurbaarheid van het land. Dat is, met permissie, onzin. De senaat doet gewoon haar werk, zoals altijd. Dat hadden Rutte en Samsom ook moeten doen toen ze een kabinet formeerden dat geen meerderheid in de Eerste Kamer achter zich wist. Dat is vragen om ongelukken en daar werd vooraf al door vriend en vijand op gewezen.
Er zijn goede redenen om het functioneren van ons politieke stelsel nog eens goed tegen het licht te houden, maar niet omdat de Eerste Kamer zich nu anders gedraagt. Een dergelijk debat vraagt tevens dat de partijen die zich op dit moment over de gang van zaken beklagen, het lef hebben om de huidige spelregels te veranderen. Tot nu toe was ook dat niet het geval. Maar wat niet is, kan nog komen, denk ik hoopvol.
