Interview Marcel van Silfhout: De voedselinspectie is uitgebeend

In Uitgebeend beschrijft Marcel van Silfhout alle veranderingen die de keuringsdienst de afgelopen jaren heeft ondergaan. In 2003 verhuisde de dienst van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport naar het ministerie van Landbouw. Sinds 2003 is de Keuringsdienst van Waren gefuseerd met de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV), Plantenziektekundige Dienst en de Algemene Inspectiedienst. Na een aantal keer van naam gewisseld te zijn, werd deze in 2012 de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). De manier waarop de fusies zich voltrokken, verklaart de titel van Van Silfhouts boek. Van de 1.000 mensen die oorspronkelijk bij de Keuringsdienst van Waren werkten zijn er in 2013 nog maar 240 bij de NVWA over. Terwijl er zo’n 100.000 Nederlandse voedsel- en horecabedrijven gecontroleerd moeten worden.

Waar dat allemaal toe leidt blijkt uit de feiten over de paardenvleesaffaire die Marcel van Silfhout boven tafel heeft gekregen. ‘Het gesjoemel met paardenvlees had in Nederland op tijd ontdekt kunnen worden. In 2010 zat een aantal medewerkers bij de inspecteur-generaal en zij zeiden dat er geïnvesteerd moest worden in onderzoek naar de paardenvleessector. Ze vermoedden dat het niet op orde was en dat er behoorlijke risico’s konden ontstaan. De inspecteur-generaal heeft toen gezegd dat het niet ging gebeuren, want dergelijk onderzoek was wegbezuinigd. Er werd niet meer tegen oneerlijke handel en voedselfraude opgetreden. Alleen als de volksgezondheid in gevaar kwam werd nog onderzoek gedaan. Uiteindelijk kregen we de paardenvleesaffaire.’

Welk effect had jouw boek toen het in 2014 uitkwam?

‘De analyse uit het boek is door vrijwel iedereen overgenomen. Gek genoeg niet door VVD en CDA, terwijl deze partijen toch wel hoofdschuldig zijn aan het kapotmaken van de dienst. Uitgebeend heeft de NVWA wel wat uit de wind gezet. Het werd duidelijk dat de politiek wel kan hakken op de NVWA, maar dat de problemen bij de dienst toch echt allemaal door  politiek Den Haag veroorzaakt zijn. Natuurlijk heeft ook het bedrijfsleven de nodige steken laten vallen. Keer op keer blijkt zelfregulering daar maar niet te werken. Een resultaat van het boek was dat de voedselinspectie 30 miljoen euro minder hoefde te bezuinigen. Daar zijn 160 mensen van aangenomen.

Ook voor het CDA en de VVD is het van belang dat we weer een goed functionerende voedselinspectie hebben. Het heeft niks te maken met morele verontwaardiging, het is een business issue. Als men er zo trots op is dat Nederland de tweede voedselexporteur ter wereld is, dan is een goede inspectie cruciaal. Met een voedselramp die een dode veroorzaakt is de reputatie van Nederlands voedsel direct niets meer waard.’

Bij elke voedselaffaire hebben we het over een incident, maar je stelt dat er structurele problemen zijn. Wat is er aan de hand?

‘Het algemene patroon dat erachter zit is de race to the bottom die we in Nederland met ons voedsel hebben.
11 procent van ons inkomen gaat nog maar naar eten. Ik ga niet zeggen dat het weer net als vroeger 30 procent moet zijn. Maar een ei kost op dit moment net zoveel als in de jaren vijftig: zeven eurocent.

Wat je nu ziet is eigenlijk voedselfraude. Zoals met de fipronil die vorig jaar in eieren werd aangetroffen. Een verboden middel om bloedluis bij kippen te bestrijden. Er wordt gebruik gemaakt van een verboden middel om maar veel te kunnen blijven produceren zonder al te veel onkosten te hebben. We hebben in de race to the bottom de bodem bereikt en nu hebben we ook de kruipruimte nog ontdekt. Het is een systeemfalen. We gaan waarschijnlijk nog meer “incidenten” met voedsel krijgen dan we nu hebben.

En als er een volksgezondheidsbelang tegenover een economisch landbouwbelang staat, dan gaat altijd het economisch belang voor. Dat werd helemaal duidelijk met de uitbraak van Q-koorts. De geitenhouders zijn gecompenseerd voor hun schade, maar de slachtoffers hebben geen excuses van de overheid gekregen en geen financiële genoegdoening ontvangen. Terwijl er zeker 400 à 500 mensen chronisch ziek zijn door de Q-koorts. Zij kampen met hevige vermoeidheid. Er is alleen een algemeen fonds uitgekeerd van 10 miljoen euro voor onderzoeken naar de ziekte. Dat is echt ongelooflijk.’