Gerrie Elfrink: 'Omdat in Brussel alles gericht is op het grootkapitaal, wordt van Europa een grote eenheidsworst gemaakt'
‘Mensen voorop, niet het kapitaal’ heet het SP-verkiezingsprogramma voor de Europese verkiezingen op 6 juni. Hoe inspireert die slogan lijsttrekker Gerrie Elfrink en wat is zijn verhaal daarbij? ‘Het beleid dat nu gevoerd wordt is in wezen anti-Europees.’
Tekst: Rob Janssen; foto's: Maurits Gemmink
Welkom in Arnhem,’ zegt hij, terwijl hij het Tribune-team met een vaste handdruk begroet. We staan tussen het stadhuis en de imposante Eusebiuskerk, waarvan hij in zijn tijd als wethouder de renovatie in zijn portefeuille had. Boven in de kerktoren zien we twee glazen balkons die vervaarlijk uitsteken. Gerrie Elfrink moet het aangevoeld hebben: daar willen we in. Maar het gesprek begint gewoon op de begane grond. In eerste instantie trouwens niet met ons, maar met Arnhemmers die hem kennen of herkennen en hem even aanschieten. Aanspreekbaar zijn voor eenieder, daar neemt hij de tijd voor. Dan gaan we naar binnen.
Gerrie, waarom wil je in het Europarlement?
‘Omdat ik denk dat ik daar wel geknipt voor ben. Je komt daar in een enorm parlement met straks 720 man te zitten en daar gebeurt van alles wat niets te maken heeft met de vertegenwoordiging van de mensen in Europa. Het gaat er vooral om het bedienen van de belangen van het grote geld en ervoor te zorgen dat bedrijven de ruimte krijgen om te doen wat ze willen doen - ongeacht de consequenties voor werknemers, milieu, enzovoorts. Als je daarheen gaat moet je ertegenaan; in zo’n omgeving moet je durven om een ander geluid te laten horen. Kan ik wel. En daarnaast natuurlijk samenwerking zoeken op punten waar het wel mogelijk is om iets te bereiken. Ook dat ligt me wel.’
Het SP-verkiezingsprogramma heeft als titel: ‘Mensen voorop, niet het kapitaal’. Wat heb jij persoonlijk met die slogan?
‘Niet iedereen heeft altijd door wat het effect is van Europa op ons dagelijks leven. Voorbeeld. Hier in Arnhem dreigen onze lokale bakkers te verdwijnen door stijging van de energieprijzen – overigens een gevolg van het beleid uit Brussel. Wij van de Arnhemse SP vonden dat de gemeente een noodplan moet maken om de lokale bakkers overeind te houden, want die kwamen niet in aanmerking voor de steunpakketten vanuit Den Haag. In reactie op ons plan zei de wethouder: dat mag niet. Want dat zou volgens Brusselse normen concurrentievervalsing zijn.
Uiteindelijk heeft ons voorstel het gehaald en heeft het daadwerkelijk bakkers gered. Maar kijk dan eens wat de multinationals aan subsidie ontvangen! Zoals de biomassa-centrale hier in Arnhem; daar gaat 72 miljoen euro aan subsidie heen en de centrale wordt gerund door een Franse multinational die daar dikke winst op maakt. Én er komt enorm smerige rook uit die pijp. Overduidelijk is dat dat niet in het belang van de mensen is.’
En dus zeg jij: de EU is bezig de macht over te dragen naar het kapitaal?
‘Juist. Daarom hebben de Europese machthebbers zich destijds ook niet neergelegd bij de uitslag van het referendum over de Europese Grondwet in 2005. Hebben ze toen wat tekstwijzigingen in die Grondwet aangebracht en het toen maar ‘Europees Verdrag’ genoemd. Maar dat is niet waar de Europese Gemeenschap ooit voor is opgericht. Kijk, Europese samenwerking is prima en op sommige vlakken zelfs meer nodig dan nu gebeurt. Denk eens aan de bescherming van Europese werknemers of grensoverschrijdende milieuvervuiling. Maar daar zie je juist dat Europa zichzelf verzwakt, omdat het anders tegen de belangen van de multinationals in gaat.’
Is de burger zich daarvan bewust?
‘Heel veel mensen hebben haarfijn in de gaten dat in de Brusselse politiek niet altijd hun belangen voorop worden gezet. Je ziet ook steeds meer onvrede en protest. Op allerlei vlakken.’
Maar is dat voldoende? Volgens de peilingen gaat extreem-rechts straks een enorme winst boeken.
‘Mensen die daarop stemmen doen dat voor een groot deel uit ongenoegen. Ik denk dat de SP een beter alternatief kan bieden voor hen. Mensen die zeggen: het zou in Europa meer om de belangen van werknemers moeten gaan in plaats de belangen van de aandeelhouders, die moeten bij de SP zijn. Want bij ons wéét je wat er gebeurt: de SP zal altijd vanuit de belangen van gewóne mensen redeneren en analyseren. Wilders heeft mooie dingen beloofd, maar in plaats daarvan krijgen we tweets waarin hij afgeeft op moslims. Maar met die vuilspuiterij kunnen mensen de benzinetank niet vullen en geen brood van kopen.’
Je zei zojuist: Europese samenwerking is prima. Vertel ‘ns?
‘Ik denk dat het beleid dat nu gevoerd wordt anti-Europees is. Kijk, mijn overtuiging is dat Europa wordt gevormd door de mensen in Europa. Europa is een continent. Nederland is ons vaderland en Europa is onze grootmoeder. Wij zijn onderdeel van de Europese geschiedenis en cultuur. Heel belangrijk is wel: op welk niveau beslis je dingen? Als SP zeggen wij: mensen moeten zoveel mogelijk zelf kunnen bepalen over hun leven en leefomgeving, dus je moet macht bij mensen laten.
En sommige dingen moet je inderdaad op Europees niveau afspreken, maar als het kan moet je mensen zelf laten beslissen. Maar dat is niet anti-Europees! Sterker nog: ik denk dat het bij Europa hóórt dat het niet een grote eenheid is, maar dat er grote verscheidenheid is en dat je dat ook tot z’n recht moet laten komen. Maar wat je nu ziet: omdat alles is gericht op het grootkapitaal wordt er een grote eenheidsworst van gemaakt.’
Maar er zijn partijen die – zeker nu - zeggen dat je zo’n beetje alles Europees moet regelen.
‘Maar dat zeggen ze in feite niet; zij zeggen dat je het helemaal niét moet regelen. Want als het gaat om bijvoorbeeld het aanpakken van milieuvervuiling geven ze gewoon niet thuis.’
Dus vermeend pro-Europees is volgens jou dus heel erg anti-Europees?
‘Ja! Kijk eens naar arbeidsmigratie. Vrijheid is wat mij betreft de kern van Europa, maar in dit geval hebben we het over de vrijheid om andere mensen te mogen uitbuiten om zelf zoveel mogelijk winst te maken. Dat is natuurlijk geen vrijheid. Da’s onderdrukking en uitbuiting. Daar zijn die pro-Europese partijen dus voor. En dan zeggen ze: de misstanden moeten we aanpakken. Ja, dat horen we al twintig jaar. Ondertussen hebben we in Nederland wel een soort lage lonen-economie gecreëerd waarin we steeds meer geringverdienende arbeidskrachten nodig hebben om dat aan de gang te houden. Dat is natuurlijk heel raar. Maar terwijl we al een miljoen arbeidsmigranten in Nederland hebben, kan er gewoon gezegd worden: we hebben nóg meer mensen nodig. Wat zijn wij dan voor land geworden? Van de EU zou je toch mogen verwachten dat ze zegt: het kan toch niet zo zijn dat binnen Europa het ene land het andere helemaal leegrooft van z’n jonge werknemers - vaak HBO-geschoolde werknemers die uit Polen of Roemenië worden weggehaald terwijl er daar is er krimp is! Wat zijn we dan aan het doen? En is het dan raar dat we hier woningnood hebben, terwijl ondertussen ook de volkshuisvesting is afgebroken?
De zogenaamde panoramalift in de kerktoren voert ons razendsnel naar een hoogte van meer dan zeventig meter. Gerrie Elfrink wisselt zijn antwoorden op onze vragen af met wetenswaardigheden over zijn stad, over hertog Karel van Gelre - wiens tombe we in de kerkzaal hebben gezien, over operatie Market Garden en over de Gelredome die we al snel kunnen zien liggen.
Wat nu steeds meer komt bovendrijven in Europa is het belang van de wapenindustrie. Hoe verontrustend is dat volgens jou?
‘Heel verontrustend. Omdat er gewoon oorlog wordt gehitst. Wij worden verondersteld bang te zijn voor Rusland, terwijl dat er – gelukkig – niet eens in slaagt om Oekraïne te veroveren. Niettemin willen sommigen ons doen geloven dat de Russen bij wijze van spreken morgen in Den Haag staan. Dit in plaats van dat er wordt aangestuurd op vrede. Want wat je niét hoort is: alles bij elkaar opgeteld hebben de Europese landen een veel sterkere krijgsmacht en vijf keer meer defensie-uitgaven dan Rusland. Maar met het grootste gemak wordt er gezegd, bijvoorbeeld door Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, dat er een oorlogseconomie moet komen. Weet je wat dat betekent? Lever je rechten als werknemer maar in. Kijk, in Brussel hebben ze een spreekwoord: Never waste a good crisis - verspil nooit een goede crisis. Ze gebruiken dat om de agenda die ze toch al hebben liggen een boost te geven. Het gevolg? Machtsoverdracht.’
Maar het ís toch een crisis?
‘Zeker! De inval van Rusland in Oekraïne is schandalig en heeft ontegenzeggelijk een crisis veroorzaakt – ook in Europa. Die oorlog is verschrikkelijk. Alleen wat nu gebeurt is dat dat conflict wordt misbruikt om iedereen in Europa klaar te maken voor maatregelen die in het belang van de wapenindustrie zijn. Nog meer wapens kopen dus. Maar dat gaat wel ten koste van andere uitgaven, investeren in vrede, in de toekomst van onze kinderen, onderwijs, openbaar vervoer, noem maar op.’
Sommigen zullen zeggen: Maar je moet je toch kunnen verdedigen?
‘Kunnen we ook: EU-landen hebben samen vijf keer meer wapens dan Rusland. Kijk, ik hoop dat er zo snel mogelijk vrede komt. Dáár moet alles op ingericht zijn. Wij steunen Oekraïne ook. Want dat land verdedigt zich tegen de Russische inval; dan mag je ook steun geven. Alleen met welk doel geef je steun? Doe je dat om Rusland te verzwakken of om zo snel mogelijk vrede te krijgen? Ook wij staan achter Oekraïne, want dat kan helpen bij een vredesakkoord. Maar dat is wel een andere insteek dan: wij gaan zoveel mogelijk schade toebrengen aan Rusland, met aan beide zijden weer zoveel meer doden als gevolg.’
In de glazen panoramabalkons is het uitzicht adembenemend. Pal naar het zuiden zien we de contouren van het Erasmusgebouw in Nijmegen; in het oosten de Rijnbrug bij Emmerich. En daartussenin Arnhem, de stad waar hij woont en waar hij van houdt. Als hij gekozen wordt, zal hij zijn stad zeker minder zien. Moeilijk? ‘Ja, toch wel. Ofschoon Brussel een interessante stad is met veel historie en cultuur. Maar niet zo mooi als Arnhem, haha.’
Maar van je raadslidmaatschap zul je afscheid moeten nemen.
‘Hmm…pijnlijk onderwerp.’ Lachend: ‘Er zijn mensen in de Arnhemse politiek die zeggen dat ze op mij gaan stemmen. Omdat ze van me af willen, haha. Komt omdat ik regelmatig de vinger op de zere plek leg. Laatst zei de fractievoorzitter van GroenLinks in een raadsvergadering tegen me: “Ik ga zeker op jou stemmen, want ik zal blij zijn als je hier weg bent!” Ik zeg tegen de PvdA-leider: “Heb jij dat stemadvies gehoord? Aangezien jij altijd naar hem luistert, moet jij dat nu ook doen”. Maar wat er ook gaat gebeuren: in Arnhem wil ik geworteld blijven.’
Gerrie Elfrink (1974) studeerde Scandinavistiek aan de UVA en aan de kunstacademie. Sinds 2002 is hij politiek actief in Arnhem, als fractievoorzitter en als wethouder. Daarvoor werkte hij in diverse fabrieken, als portier in een parkeergarage en als leerkracht. Daarnaast was hij landelijk voorzitter van SP Jongeren en fractiemedewerker in Den Haag. Thans is hij landelijk penningmeester van de SP.