Weeklog: De gevaarlijke tunnelvisies bij de Brexit
In mijn weeklogs reageer ik niet vaak op de columns van anderen, maar die van NRC-columniste Caroline de Gruyter van 19 oktober jl. kan ik niet onweersproken laten. Haar idee van een interne markt is dat die ononderhandelbaar is, omdat er anders ruzie komt tussen lidstaten over oneerlijke bevoordeling van het eigen bedrijfsleven. Ze noemt daarbij vooral de eisen die aan goederen en diensten worden gesteld. Geen woord over de slachtoffers van de interne markt: de werknemers en ZZP’ers die tegen elkaar worden uitgespeeld. Dat je, als het uit de hand loopt, een noodrem nodig hebt, begrijpt De Gruyter niet. Liever een onbuigzame EU die de interne markt te vuur en te zwaard beschermt dan een deal met de Britten. De kans op een harde Brexit neemt hierdoor dagelijks toe. Dan kunnen de lidstaten hun borst nat maken: aan de andere kant van de Noordzee krijgt het rauwe kapitalisme dan helemaal vrij baan. Met alweer de werknemers en ZZP’ers als grootste slachtoffer.
Op 16 oktober verscheen een onderzoek waaruit bleek dat in 9 lidstaten het aantal gedetacheerden in vijf jaar met 50% is toegenomen tot 2.3 miljoen. Juist die groep is kwetsbaar: als ze al gelijk loon voor gelijk werk op dezelfde plaats krijgen, dan nog geldt dat hun sociale premies en pensioenen volgens de normen van het land van hoofdvestiging van het detacherende bedrijf worden berekend. En dat zijn vrijwel altijd de lage lonen lidstaten. Zo worden werknemers elkaars concurrent en krijg je een race naar het minimum. En tijdens een bijeenkomst in het Europees Parlement, georganiseerd door het Leger des Heils, op 18 oktober zag ik de erbarmelijke situatie waarin honderden Polen in Nederland verkeren, werkzaam in de bouw en slachtoffer van mensenhandel. Moderne slavenarbeid mede mogelijk gemaakt door onze open grenzen. Dat is de interne markt anno 2018.
Als er iets goeds zou kunnen komen uit de Brexit onderhandelingen, dan is het dat serieus gekeken wordt waarom vrij verkeer van werknemers en dienstverleners voor de meeste mensen problemen oplevert. Dan zou worden voortgebouwd op de eerdere toezegging aan de toenmalig premier van het VK, David Cameron, dat lidstaten weer aan de noodrem kunnen trekken. Dat ze via tewerkstellingsvergunningen de migratie vanuit andere lidstaten kunnen reguleren, als het uit de hand loopt. Maar nee, volgens De Gruyter is de interne markt heilig. En daarmee wordt de kans met de dag groter dat er een harde Brexit komt. Dan zijn de Britten vrij, maar met een conservatieve regering betekent dat opnieuw: concurrentiekracht over de ruggen van werknemers en ZZP’ers. Zo kenden we Thatcher, zo kennen we ook May en al die andere Brexiteers. De Gruyter neemt hiermee enorme risico’s: want als er zo dichtbij een extreem voorbeeld is van rauw kapitalisme, dan is de EU er als de kippen bij om vanwege de concurrentiepositie ook maar weer te bezuinigen op de kosten van arbeid. De Gruyter leidt naar mijn mening aan een hele donkere tunnelvisie.
